O‘zbek guruhi talabasi Ergashev Zuhriddin Qodirjon o‘g‘lining

O’quvchilarni matematika kursini o’rganishga tayyorlash.
I-IV sinflarda matematika o’qitishning asosiy vazifasi bo’lgan talim - tarbiyaviy vazifalarni hal qilishda ulardagi matematika kursini qanday darajada tayyorgarligi borligiga, bolalar bog’chalarining tayyorlov guruhlari dasturi orqali hamda uylarda matematik tushunchalarni o’rganib qanday bilimlarga egaligiga bog’liq.
Shuning uchun 1-sinfga kelganlarning bilimlarini aniqlash, sinf o’quvchilarining bilimlarini tenglashtirish, ya’ni past bilimga ega bo’lgan o’quvchilarning bilimlarini yaxshi biladigan o’quvchilarga yetkazib olish vazifasi turadi. O’qituvchi quyidagi sistema bilan o’quvchilar bilimini maxsus daftarga hisobga olib boradi:

1. 
   Nechagacha sanashni biladi?
   

1. 
   Nechagacha sonlarni qo’shishni biladi?
   
2. 
   Nechagacha sonlarni ayirishni biladi?.
   
3. 
   >, <,  belgilarini ishlata oladimi?
   
4. 
   Nomalumlarbilanberilganqo’shishvaayirishdabunomalumlarnitopaoladimi?
   
5. 
   Qaysi figuralarning nomlarini biladi va chiza oladi?
   
6. 
   Nechagacha sonlarni yoza oladi?
   
7. 
   O’ng, chap, kam, ko’p, og’ir, yengil, tengkabilarnifarqlayoladimi?
   
8. 
   Pul, narx, soat, minut, uzunlik, massao’lchovbirliklaribilanmuomalaqilaoladimi?
   

Bolalarnitayyorlashdaasosiyishmetoditahlil, sintez, taqqoslash, umumlashtirish, tabaqalashkabiaqliyoperasiyalarnibajarishmalakalarinishakllantirishgaqaratilganbo’lishikerak. Bundayishlaro’quvchilarnigog’zakivayozmanutqlarinirivojlantirishgakattayordamberadi, matematikbilimlarnio’zlashtirishgaqiziqishikuchayaboradi.
Matematikaso’ziqadimgigrekcha – mathemaso’zidanolinganbo’lib, uningma’nosi “fanlarnibilish” demakdir.Matematikafaniningo’rganadigannarsasi (obekti) fazoviyformalarvaularorasidagimiqdoriymunosabatlardaniboratdir.
Maktabmatematikakursiningmaqsadio’quvchilargaularningpsixologikxususiyatlarinihisobgaolganholdamatematikbilimlarsistemasiniberishdaniboratdir.
Bumatematikbilimlarsistemasima’lumusullar (metodika)orqalio’quvchilargayetkaziladi.
“Metodika” grekchaso’zbo’lib, “metod” degani “yo’l” demakdir.
Matematikametodikasipedagogikafanlarisistemasigakiruvchipedagogikafaniningtarmog’ibo’lib, jamiyattomonidanqo’yilgano’qitishmaqsadlarigamuvofiqmatematikao’qitishqonuniyatlarinimatematikarivojiningma’lumbosqichidatadbiqqiladi. Maktaboldigahozirgizamonprinsipialyangimaqsadlarningqo’yilishimatematikao’qitishmazmuniningtubdano’zgarishigaolibkeldi.
Boshlang’ichsinfo’quvchilarigamatematikadansamaralita’limberilishiuchunbo’lajako’qituvchiboshlang’ichsinflaruchunishlabchikarishMO’Mniegallab, chuquro’zlashtiribolmog’izarur.
Matematikaboshlang’ichta’limimetodikasiningpredmetiquyidagilardaniborat:
1.Matematikao’qitishdanko’zdatutilganmaqsadlarniasoslash (Nimauchunmatematikao’qitiladi, o’rgatiladi).
2.Matematikao’qitishmazmuniniilmiyishlabchiqish (nimanio’rgatish) sistemalashtirilganbilimlardarajasinio’quvchilarningyoshxususiyatlarigamoskeladiganqilibqandaytaqsimlansa, fanasoslarinio’rganishdaizchillikta’minlanadi, o’quvishlarigao’quvmashg’ulotlariberadigannagruzkabartarafqilinadi, ta’limningmazmunio’quvchilarningrealbilishimkoniyatlarigamoskeladi.
3.O’qitishmetodlariniilmiyishlabchiqish (qandayo’qitishkerak, ya’ni, o’quvchilarhozirgikundazarurbo’lganijtimoiy-iktisodiybilimlarni, malaka, ko’nikmalarnivaaqliyfaoliyatqobiliyatlariniegallabolishlariuchuno’quvishlarimetodikasiqandaybo’lishikerak?)
4. O’qitish vositalari–darsliklar, didaktik materiallar, ko’rsatma- qullanmalar va texnik vositalarini ishlab chiqish (nima yordamida o’qitish).
5.Ta’limni tashkil qilishni ilmiy ishlab chiqish. (darsni va ta’limning darsdan tashqari shakllarini qanday tashkil etish)

			O’qitish maqsadlari
o’qitish mazmuni						o’qitish shakllari
o’qitish metodlari					o’qitish vositalari

O’qitishning maqsadlari, mazmuni, metodlari, vositalari va shakllari metodik sistemasining asosiy komponentlarida murakkab sistema bo’lib, uni o’ziga xos grafik bilan tasvirlash mumkin.
Matematikao’qitishmetodikasiboshqafanlar, engavvalo, matematikafani – o’ziningbazaviyfanibilanuzviybog’liq.
Hozirgizamonmatematikasinaturalsontushunchasiniasoslashdato’plamlarnazariyasigatayanadi.
Boshlang’ichsinfuchunmo’ljallanganhozirgizamonmatematikadarsliginingbirinchisahifalaridabizo’quvchilaruchunberilgantopshiriqlargaduchkelamiz: “Rasmdanechtayukmashinasibo’lsa, birqatordashunchakataknibo’ya, rasmdanechtaavtobusbo’lsa, 2-qatordashunchakataknibo’ya”.
Bundaytopshiriqlarnibajarishbolalarniko’rsatilganto’plamlarelementlariorasidao’zarobirqiymatlimosliko’rnatishgaundaydi, buesanaturalsontushunchasinishakllantirishdamuhimahamiyatgaega.
Matematika O’qitish Metodikasi umumiy matematika metodikasiga bog’liq. Umumiy matematika metodikasi tomonidan belgilangan qonuniyatlar kichik yoshdagi o’quvchilarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda boshlang’ich matematika o’qitish metodikasi tomonidan ishlatiladi.
Boshlang’ich sinf MO’M pedagogika va yangi pedagogik texnologiya fani bilan uzviy bog’liq bo’lib, uning qonuniyatlariga tayanadi. MO’M bilan pedagogika orasida ikki tomonlama bog’lanish mavjud.
Bir tomondan, matematika metodikasi pedagogikaning umumiy nazariyasiga tayanadi va shu asosda shakllanadi, bu hol matematika o’qitish masalalarini hal etishda metodik va nazariy yaqinlashishning bir butunligini ta’minlaydi.
Ikkinchi tomondan – pedagogika umumiy qonuniyatlarini shakllantirishda xususiy metodikalar tomonidan erishilgan ma’lumotlarga tayanadi, bu uning hayotiyligi va konkretligini ta’minlaydi.
Shunday qilib, pedagogika metodikalarning konkret materialidan “oziqlanadi”, undan pedagogik umumlashtirishda foydalaniladi va o’z navbatida metodikalarni ishlab chiqarishda yo’llanma bo’lib xizmat qiladi.
Matematika metodikasi pedagogika, psixologiya va yosh psixologiyasi bilan bog’liq. Boshlang’ich matematika metodikasi ta’limning boshqa metodikalari (ona tili, tabiatshunoslik, rasm va boshqa fanlar metodikasi) bilan boqliq.
Predmetlararo bog’lanishni to’g’ri amalga oshirish uchun o’qituvchi buni hisobga olishi juda muhimdir.
Ilmiy tadqiqot metodlari – bu qonuniy bog’lanishlarni, munosabatlarni, aloqalarni o’rnatish va ilmiy nazariyalarni tuzish maqsadida ilmiy informasiyalarni olish usullaridir.
Kuzatish, eksperement, maktab hujjatlari bilan tanishtirish, o’quvchilar ishlarini o’rganish, suhbat va anketalar o’tkazish ilmiy-pedagogik tadqiqot metodlari jumlasiga kiradi.
So’nggi vaqtlarda matematik va kibernetik metodlardan, shuningdek, modellashtirish metodlaridan foydalanish qayd qilinmoqda.
Matematika metodikasi ta’lim jarayoni bilan bog’liq bo’lgan quyidagi uch savolga javob beradi:
1. Nima uchun matematikani o’rganish kerak?
2. Matematikadan nimalarni o’rganish kerak?
3. Matematikani qanday o’rganish kerak?
Matematika metodikasi haqidagi tushuncha birinchi bo’lib Shveysariyalik pedagog matematik G.Pestalosining 1803 yilda yozgan “Sonni ko’rgazmali o’rganish” asarida bayon qilingan, boshlang’ich ta’lim haqida uluG’ mutafakkir Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali Ibn Sino va boshqalar ta’lim va tarbiya haqidagi hur fikrlarida boshlang’ich ta’lim asoslarini o’rganish muammolari haqida o’z davrida ilG’or G’oyalarni olG’a surganlar.
O’zbekistonda boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasi bilan N.U.Bikboyeva, M.Axmedov, R.Ibragimov, Z.Tadjiyeva, M.E.Jumayev va boshqalar shuG’ullanmoqdalar.
Boshlang’ich matematika o’qitish metodikasi butun pedagogik tadqiqotlarda