O`ZBEK TILI MORFOLOGIYEA
Qo’shma fe’l (ot+fel)
Ot + qil, et, de, bo’l, ber, de, ol, ur, sol ...
harakat qil, salom ber
Juft fe’llar
. Ikki fe’l juftligidan tashkil topgan, bitta so’roqqa javob bo’luvchi va
gapda bitta gap bo’lagi
vazifasida keluvchi fe’llar juft fe’llar sanaladi. Juft fe’llar
ish-
harakatning tez va kutilmaganda ro’y
berishini ifodalaydi. Juft fe’llar qismlari
doimo chiziqcha bilan yoziladi. Oldi-berdi,
bordi-keldi kabi
juft so’zlar ot
turkumiga o’tgan so’zlar hisoblanadi. Asosni takrorlash bilan hosil bo’lgan juft
fe’llar
takroriy
fe’llar ham deyiladi. Takroriy fe’l qismlari ham chiziqcha bilan
yoziladi: ishlay-ishlay, kuta-
kuta, o’yladi
-
o’ylad
i kabi.
Fe’lning ma’noviy guruhlari. Fe’llar qanday
harakat
-
holatni ifodalashiga ko’ra
nutqiy, aqliy,
jismoniy faoliyat fe’llari, holat fe’li
kabi ma’no guruhlariga
ajraladi.
Fe’llarning munosabat shakllar
i.
Fe’l asoslariga qo’shilib, gapda kesim vazifasida qo’llanilishiga
xoslovchi shakllar
fe’llarning
munosabat shakllari hisoblanadi. Fe’llarning zamon, mayl, shaxs
-
son qo’shimchalari munosabat
shakllari sanaladi. Bu shakllarga ega bo’lgan har
qanday fe’l
gapda kesim vazifasida keladi.
Yuqoridagi ma’no
shakllardan xoli
bo’lgan fe’l asosi fe’lning noaniq shakli hisoblanadi va bu shakl
-moq
qo’shimchasi yordamida ifodalanadi.
Fe’lning munosabat(sintaktik) shakllari:
ZAMON, SHAXS-SON, MAYL
Dostları ilə paylaş: 
