O`zbek tili morfologiyea so`z tarkibi

Hozirgi zamon shakllari
. Hozirgi zamon
shakllari fe’l asoslariga 
-yap(ti), - moqda, -(a)yotir, -
(a)yotib qo’shimchalarini qo’shish bilan hosil qilinadi. Hozirgi
zamon shakllari harakat va holatning
gap aytilayotgan vaqtda yuz berishini ifodalaydi. Shaxs-
son qo’shimchalari zamon qo’s
himchalaridan 
so’ng qo’shiladi.
-yotir, -
yotib shakllari unli bilan tuggan fe’l asoslariga, 
-ayotir, -ayotib shakllari esa
undosh bilan tugagan fe’l asoslariga qo’shiladi. 
-yap shakli undosh bilan 
tugagan fe’l asoslariga 
qo’shilib, 
-ayap holida talaffuz qilinsa ham, -yap yoziladi. 
Kelasi zamon shakllari
. Kelasi zamon shakllari harakat yoki holatning gap aytilayotgan vaqtdan
so’ng yuz berishini bildiradi. Bu zamon shakllari fe’l
asoslariga -a, -y, -
(a)r qo’shimchalarini va 
shaxs-son 
qo’shimchalarini qo’shish
bilan 
hosil qilinadi. Bu shakllar ba’zan harakatning doimiy, har
uch zamonga 
oidligini ham ifodalaydi. Masalan: Akam kollejda o’qiydi. Undosh bilan tugagan
fe’l 
asoslariga kelasi zamonning -a, -ar, unli bilan 
tugagan fe’l asoslariga 
-y, -r, 
bo’lishsiz fe’l shakliariga esa 
-
s qo’shimchasi qo’shiladi. 
-(a)r shakli kelasi 
zamonni gumon, taxmin yo’li bilan ifodalaydi.
Zamon shaklining uchta turi bor: 
1.O’tgan zamon:
-di 
–
o’zi ko’rgan ish
-gan 
–
ilgariroq bo’lgan ish
-ib 
–
birovdan eshitgan ish 
2.Hozirgi zamon: 
-yapti (ayapti imloviy xato) 
-moqda, -yotir, -yotib

---

O`ZBEK TILI MORFOLOGIYEA 
3.Kelasi zamon: 
-moqchi, -jak, -ar, -ur, -gusi, -gay 
-ar, -a, - y 
–
bu qo’shimchalar ham
kelasi zamon, ham doimiy zamon 
ma’nosini beradi:
Akam kitobni 
ertaga o’qiydi (kelasi)
Akam litseyda o’qiydi (doimiy zamon)