“O‘ZBEK TILSHUNOSLIGI TARIXI” FANIDAN “O‘ZBEK TILI ORFOGRAFIYASINING TARAQQIYOTI” MAVZUSI YUZASIDAN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR Javoblari quyida belgiladim . 1-topshiriq. Nuqtalar o‘rniga mos sana va birliklarni qo‘yib, jumlalarni to‘ldiring.
a) 1947 -yilda O‘zbekiston Fanlar akademiyasi Til va adabiyot institut huzurida maxsus orfografiya komissiyasi tashkil etildi.
b) 1929-yilda Samarqandda bo‘lib o‘tgan til-imlo konferensiyasida isloh qilingan arab yozuvidan lotin grafikasi asosidagi yangi o’zbek alifbosiga o’tish haqida qaror qabul qilindi.
d) 1920-yilning 13-dekabrida Toshkent shahridagi Behbudiy klubida til-imlo masalasiga qaratilgan qurultoyni o‘tkazishga tayyorgarlik bo‘yicha yig‘ilish bo‘lib o‘tdi.
e) Harf va imlo masalalari yuzasidan Fitrat ,Ashurali Zohidiy,Botular ma’ruzachilar etib belgilandi.
f) “O‘zbek tilining asosiy imlo qoidalari” 1995 –yil 24-avgust bilan tasdiqlandi.
g) 1920-yilning 13-dekabrida Toshkent shahrida bo‘lib o‘tgan yig‘ilishda Ashurali Zohidiy raislik, Vadud Mahmud esa kotiblik qildi.
2-topshiriq. Mavzu yuzasidan testni bajaring. Javoblarini belgiladim. 1. Til –imlo masalasiga bag‘ishlangan dastlabki qurultoyda sarf va nahv bo‘yicha kimlar ma’ruza qilgan? a) Abdurauf Fitrat, Botu
b) Ashurali Zohiriy, Vadud Mahmud
c) Saidali, Abdurauf Fitrat
d) Salohiddin Majidiy, Botu
2. Til –imlo masalasiga bag‘ishlangan qurultoyning ikkinchi yig‘ilishi qachon bo‘lib o‘tgan? a) 1921-yil 1-yanvarda
b)1921-yil 2-yanvarda
c) 1922-yil 2-yanvarda
d) 1922-yil 3-yanvarda
3. Til-imlo masalasiga bag‘ishlangan qurultoyda “o‘zbek tilining qo‘rg‘oni” deya nima e‘tirof etilgan? a) imlo qoidalari
b) til
c) singarmonizm
d) o‘zbek tili shevalari
4. Qaysi olim tilimizda mavjud bo‘lgan arab tiliga oid so‘zlarni o‘zbekchalashtirib talaffuz qilish g‘oyasini ilgari suradi? a)Abdurauf Fitrat
b) Ashurali Zohiriy
c) Botu
d) Salohiddin Majidiy
5. Qaysi olim Fitrat taklif etgan 23 ta harf ichida “e” harfiga katta zaruriyat yo‘qligi xususida fikr bildirgan?
a) Saidali
b) Vadud Mahmud
c) Salohiddin Majidiy
d) Ashurali Zohiriy
3 - topshiriq. Quyidagi savollarga javob bering. 1. Til-imlo masalasiga bag‘ishlangan o‘lka ziyolilarining birinchi qurultoyida Fitratning bildirgan takliflarini keltirib, batafsil izohlang.
Javob:Fitrat maktab va maorif ishini yo’lga qo’yish un alifbo va imlo masalasini hal qilish kerakligini aytadi
2. Ashurali Zohiriy, Botu, Salohiddin Majidiylarning imlo va til borasidagi taklif va mulohazalari xususida nimalarni bilib oldingiz? Fikringizni bayon eting.
Javob:A.Zohidiy, Botu, Salohiddin Majidiylarning o’zbek tilimizning ilk imlo va til borasidagi fikrlari bugungi kunga asos vazifasini o’tab kelmoqda.
3. Imlo masalasida singarmonizmning o‘rni qanday?
Javob:9 ta unlilar tizimi o’zbek adabiy tiliga qabul qilindi.Singarmonizm o’zbek tilining qo’rg’oni deb baholandi
4. Grafika va imlo borasida olib borilgan islohotlarni yillar ketma-ketligida izohlang.
Javob:1929-yil ;1934 –yil ;1940-yil; 1953-yil;1955 –yil,1956-yil; 1995-yil
4-topshiriq. Quyida o‘zbek orfografiyasiga hissa qo‘shgan olimlarning ism-shariflarini suratlari bilan juftlang.
