O’zbek tili o’zbekiston respublikasi davlat arxitektura va qurilish qo’mitasi toshkent arxitektura – qurilish instituti

Tayanch so`zlar: ko`chirma, o`zlashtirma, muallif, o`zga, tinish belgillari.

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:
1.Ko`chirma gap qanday ifodalanadi?

2.O`zlashtirma gapqanday ifodalanadi?

3.Ko’chirma nima?

Topshiriq:Matnni o’qing. Ko`chirma va o`zlashtirma gaplarga aylantiring.

OTA – ONANI E’ZOZLANG

Ota – onani e’zozlash va ulug’lash asrlar davomida avloddan – avlodga o’tib kelayotgan el – yutga xos olijanob an’analardan biridir. O’z ota – onasining qadrini bilmagan odam, do’stlarining ham hurmatiga arzimaydi. Ota – onaning qalbi mehr – muruvvatga to’liq bo’ladi, farzandlaridan jonini ham ayamaydi. Lekin yaxshi farzand ularning mehr chashmasi-dan oqilona foydalanadi, suiste’mol qilmaydi.

Farzandlarning ota – onasiga bo’lgan shirin so’zi, xushmuomalasi, mehribonliklari ustiga ularning jamiyat ustiga qilgan go’zal ishlari ham qo’shilsa, nur ustiga a’lo nur bo’ladi. Ota – onaning umri boqiy bo’lib tetik yashashini istasang, doimo ularning ko’ngillarini shod et. Oqil o’g’il, komila qiz :“Ota –onamni shod qilish uchun nima ish qiloldim?” , deb vijdoni bilan suhbatlashib turadi.

Insonlardagi vijdon va or – nomus ota – onasining qadr – qimmatini tushunishdan boshlanadi. Inson bo’lishning alifbosi shu, chunki barcha xalqlar qay tilda gapirmasin, dastlabki so’zlari ona tilida “ota – ona” deyishdan boshlanadi, insonning birinchi so’z debochasi ham ota – onadir.

Bizning dunyoga kelishimizga, o’sib – ulg’ayib kamolotga yetishishimizning birinchi sabablari ham – bu buyuk insonlardir. Ota – onaning jamoli, qora ko’zlari, qoshu sochlari, kuch qudrati, go’zal chehrasi, qaddu qomati – bularning hammasi bizda namoyon bo’ladi.

Ular bizni kata hayotga taqdim qiluvchi ulug’ zotlardir.

Farzand ota – onaga kuch quvvat baxsh etadi. Otalarimizning “Farzand ota – ona ko’zi-ning oqu qorasi, belining quvvatidir” degan qimmatli so’zlari farzandga bo’lgan mehr muhabbatni ifoda etadi. Ota- ona qayerda bo’lmasin – ishdami, uzoq safarda, ularning ko’z oldida doim bolalarning timsoli gavdalanib turadi, fikr-u zikri bolada bo’ladi. Albatta, bizga ko’rsatilgan bunday mehribonchilikni biz his etishimiz va o’zimizning na’munali xulqimiz va odobimiz bilan javob qaytarishimiz zarur. Bekorga xalqimizda biror xayrli ish qilgan kishiga qarata “Sen tarbiya qilgan ota – onangga rahmat” deb aytilmaydi. Shunday ekan ota- onamiz nomiga doimo rahmatlar yog’dirishimiz – farzandlik burchimizdir. Chunki ota – onalarning eng baxtlisi – bu farzandlari ortidan tashakkur eshitganlaridir. Ota – onangizni doimo izzat qiling va e’zozlang, chunki ular bizga g’nimat.

2-topshiriq. She'rni ifodali o'qing, unga sarlavha toping.

Bilmam qanday ayol bo'lgan

Alisherning onasi?

Balki uning aqliga ham

Lol qolgan zamonasi.

Balki uning ko'zlarida

Qolgan og'ir bir hayol

Balki g'amgin bir zotdir u,

Balki sho'xchan bir ayol.

Balki buyuk farzandiga

Terib bergan chechaklar.

Balki tunlar unga bedor

Aytib bergan ertaklar.

Yolg'iz bir so4z ma'nosi:

Alisherning onasi - u

Navoiyning onasi.