O‘zbekiston milliy universiteti m. ShAripov d. Fayzixo‘jayeva mantiq tarixi va nazariyasi falsafa yo‘nalishi talabalari uchun Darslik Toshkent

ISBOTLANUVChI HOLAT

Asosiy sinf	Yasama sinf
1. “Nima?”degan savolga ta’rif	“Qaysi?” degan savolga ta’rif
2. “Nima bo‘lishi mumkin?” degan savolga ta’rif	“Qanday qilib?” degan savolga ta’rif
3. “Nima uchun?” degan savolga ta’rif	“Qancha” degan savolga ta’rif
	“Qaerda?” degan savolga ta’rif
	“Qanday?” degan savolga ta’rif
	“Kim?” degan savolga ta’rif

Isbotlash deduktiv va to‘liq induksiya ko‘rinishida ishonchli va chin bilim beradi. To‘liq bo‘lmagan induksiya, tajriba va analogiya ishochli bilim bermagani uchun isbotlash shakli bo‘lolmaydi.
Isbotlovchi xulosa chiqarish asoslari quyidagi talablarga javob berishi kerak:

1. Asoslar ham chin, ham ishonchli bo‘lishi, chin xulosa tabiiy ravishda kelib chiqishi kerak.

   
   

2. Asoslar o‘z tabiatiga ko‘ra xulosadan avval kelishi kerak.

   
   

3. Aqlda ham ular xuddi shunday vaqtda ketma-ket kelishi, asoslar va xulosa o‘rtasidagi aloqadorlik aniq bo‘lishi kerak.

   
   

4. Asoslar xulosaga nisbatan aniqroq va ishonchliroq bo‘lishi kerak.

   
   

5. Xulosa qaysi fanga taalluqli bo‘lsa, asoslar ham shu fanga taalluqli

   
   

bo‘lishi kerak, chunki sabab oqibatga mos bo‘lishi kerak. Moslik—subyektning predikatda bo‘lishidir.

6. Isbotlashning boshlang‘ichlari bu asoslardan avval kelishi va taniqli bo‘lishi shart.