Avstraliya miflari. Ular avloddan avlodga birinchi qush, hayvon
va o‘simlikning kelib chiqishi haqidagi rivoyatlarni aytib kelishadi.
Eng ko‘p kenguru va it haqidagi miflar tarqalgan. Aborigenlar ken
-
guruni odam-kengurudan paydo bo‘lgan deb ishonishgan. “Kengu
-
ru va it” mifiga ko‘ra,
kenguru va it azalda odam bo‘lishgan ekan.
Kunlardan bir kun ular daryoga kelib qolishadi. Sohilda qum bor
edi. Kenguru-odam kenguru-itga “Meni qumga itga o‘xshatib chiz”
dedi. U chizadi. Keyin bunisi unisiga deydi: “Meni qumga kenguru
-
ga o‘xshatib chiz”. Shunday qilib, ularning biri kenguruga, boshqasi
esa itga aylanib qolishgan ekan.
Shimol va Amerika miflari. “Birinchi kit qanday paydo
bo‘lgan?”deb nomlangan mifda kit, tyulen kabi dengiz hayvon
-
lari ishtirok etadi. Shimolning ibtidoiy odamlari uchun kit muqad-
das maxluq hisoblangan. Ovchilarga uni ummon ma’budasi Sedna
yuborgan, deb bilishgan. Agar Sedna odamlardan hafa bo‘lsa, kit va
tyulen yubormagan. Kitni ovlashib, maydalashib, bir qism go‘shtni
o‘zlariga, bir parchasini suyagiga qo‘shib ummonga, ma’budaga
otishgan. Otilgandan kit yana qayta tiriladi va Sedna uni bizga be-
radi, deb ishonishgan.
Afrika miflari juda sodda, beg‘ubor bo‘lgan. Chunonchi, ularn-
ing olamning yaratilishi bilan bog‘liq mifini olaylik. Unga ko‘ra,
Bushmen-san qabilasi quyoshning yaratilishini shunday tushuntira
-
di: ulkan bir maxluq bor bo‘lib, bir qo‘lini ko‘tarishi bilan qo‘ltig‘i
ostidan quyosh chiqadi, yer yuzi nurga chulg‘anadi. Maboda, u
qo‘lini tushirsa, olamni zulmat qoplab oladi.
O‘rta Osiyo miflari. “Avesto”, “Kitobi Dada Qo‘rqut”,
“O‘g‘uznoma” kabi ko‘hna asarlarda O‘rta Osiyoda yashaydigan
xalqlarning, jumladan, turkiylarning mifologik dunyoqarashi aks et-
gan afsonalar o‘rin olgan. “Avesto”da Axuramazda va Axriman, biri
ezgulikning, boshqasi esa yovuzlikning ramzi bo‘lib keladi. “Ki-
tobi Dada Qo‘qut” va “O‘g‘uznoma”dagi afsonalarda O‘rta Osiyo
32
xalqlarining totemizm, animizm, fetishizm bilan bog‘liq qarashlari
yaqqol ifodalangan.
