Ekspressionizm (fr. ifodalash). XX asr birinchi choragida nemis
adabiyotida shakllanib, so‘ng boshqa milliy adabiyotlarga tarqalgan
adabiy yo‘nalish bo‘lib, u adabiyot va san’atda ob’ektiv voqelik
emas, balki ijodkor meni ustivor bo‘lishi kerak, degan g‘oyani ilgari
suradi. U voqelikni tasvirlash emas, ijodkor menini, qalbini ifodalash
muhim, deb biladi. Yo‘nalish nomi ham shu yerdan kelib chiqqan.
Ifodani tasvirdan, intuitsiyani mantiqdan ustun, deb qaraydi.
Dadaizm (fr. “dada” – yog‘ochdan ishlangan o‘yinchoq ot,
ko‘chma ma’noda – bolalarga xos betartib nutq) birinchi jahon
urushi vaqtida urushga qarshi isyon kayfiyatidan Ovrupada paydo
bo‘lgan avangardistik oqim. Dadaizm mavjud tartibotni absurd
deb bildi va hamma narsani inkor qildi. An’analarga nigilistik mu-
nosabatda bo‘lib, isyonkorlikni bayroq qilib olganlar. Adabiyotda
ma’nosiz so‘z va tovushlarni ishlatish, tasviriy san’atda esa narsala-
rni ma’nosiz tarzda birga chizish kabilar bo‘lgan. Haqiqiy adabiyot
ijtimoiylikdan xoli bo‘ladi, degan aqidani ilgari surganlar.
