65
Homerning “Odisseya”sida ham bor edi. Ammo Sofokl unga juda
aniq psixologik ishlov beradi, uni “qismat fojeasi”dan chinakam
insoniy dramaga aylantiradi. Edipning o‘z umri sirlarini bilish ja-
rayoni unga mudhish taqdirni ochibgina qolmay, o‘z aybiga iqror
bo‘lishga ham olib keladi. Inson o‘z qilmishlariga o‘zi mas’uldir:
inson bezavol va beajal tangrilardan shu bilan farqlanadiki, uning
hayoti doimiy kurashlarda, har qanday g‘ovlarni, qismatni yengib
o‘tish uchun intilishda o‘tadi.
Mifda mana shu qismat birinchi o‘rinda turadi. Sofokl tragediya-
sida esa taqdir qahramon yo‘lida bir rishta xolos. Edip umuminsoniy
ahamiyatga ega bo‘lgan chuqur va murakkab obrazga aylanadi.
Antik davrdagi hech qaysi dramaturgning asari jahon adabiy-
otida “Shoh Edip” tragediyasi kabi chuqur iz qoldirmagan. Bu asar
ta’sirida XVIII asr oxiri XIX boshlarida Ovrupa adabiyotida “Taqdir
tragediyasi” deb atalgan adabiy oqim paydo bo‘ldi va u Shekspirn-
ing “xarakterlar” tragediyasiga qarshi qo‘yildi.
Dostları ilə paylaş: