O’zbekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari va Kommunikatsiyalarini Rivojlantirish Vazirligi Muhammad Al-Xorazmiy Nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Unversiteti Urganch filiali

---

 
 
O’zbekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari va 
Kommunikatsiyalarini Rivojlantirish Vazirligi 
Muhammad Al-Xorazmiy Nomidagi Toshkent Axborot 
Texnologiyalari Unversiteti Urganch filiali 
Tizimlar va signallarni qayta ishlash fani bo’yicha 
 
Amaliy ish - 3 
 
Bajardi : 963-19 guruh talabasi Rustamov Ixtiyor
(F.I.O) 
Tekshirdi : Saparbaev Rahmon
 
(F.I.O)
Urganch-2022 

---

Mavzu: 
Norekursiv filtrlash algoritmini o’rganish 
 
Ishdan maqsad: FIR va IIR filtrlash usullari bilan yaqindan tanishish 
Nazariy qism: 
FIR filtr – chekli impuls xarakteristikali filtr. Nutqni tanish tizimlarida 
signallarni filtrlash jarayoni asosiy vazifalardan biri hisoblanadi. 
Hozirda signallarga 
ishlov berish uchun turli raqamli filtrlardan foydalaniladi. Odatda nutq signallarini 
filtrlashda FIR filtr tanlansa, birinchi navbatda uning koeffitsentlari hisoblanadi. Shu 
koeffitsentlar yordamida filtr quriladi. filtr sigmentlangan sohadagi shovqinlarni 
yo‘qotishda, yuqori chastotani kamaytirishda, turli chastotalarni kuchaytirishda va 
yo‘qotish jarayonlarida foydalaniladi. 
Cheksiz impuls xarakteristikali filtr (Rekursiv filtr, IIR-filtr) yoki IIR-filtr 
(IIR – infinite impulse response) – kirish o’rnida o’zining bir yoki undan ortiq 
chiqishini ishlatuvchi chiziqli elektron filtrdir, ya’ni teskari aloqani hosil qiladi. 
Bunday filtrlarning asosiy xususiyati shundaki, ularning impulsli o’tkazuvchi 
xarakteristikasi vaqt sohasida cheksiz uzunlikka ega bo’lsa, o’tkazuvchi funksiya 
ratsional-kasrli ko’rinishga ega. Bunday filtrlar ham analogli, ham raqamli bo’lishi 
mumkin. 
IIR filrtlarga Chebishyov filtri, Battervort filtri, Kalman filtri va Bessel filtri 
misol bo’la oladi. 
Dinamik xarakteristikalari. 
Diskret IIR-filtrni tavsiflovchi ayirma tenglamasi vaqt sohasida kirish va 
chiqish signallari o’rtasida aloqa o’rnatadi. 
Bu yerda P kiruvchi signal tartibi, 𝑏𝑏
𝑖𝑖
-kiruvchi signal koeffitsiyentlari, Q-teskari 
aloqa tartibi, 𝑎𝑎
𝑖𝑖
-teskari aloqa koeffitsiyentlari, x(n) – kirish va y(n) – chiqish 
signallari. 
Uni quyidagi ixcham ko’rinishda yozish mumkin: 

---

Filtr yadrosini topish uchun 
x(n) = δ(n) . Bu yerda δ(n) – delta-funksiya 
Bu holda impuls o’tkazgichli funksiya (filtr yadrosi) quyidagicha bo’ladi: 
Impuls o’tkazgichli funksiyaning Z-o’tishi IIR-filtrning o’tuvchi 
funksiyasini beradi: 
IIR-filtrni amalga oshirish. 
Quyidagi ko’rinishdagi o’tkazishli funksiya ko’rilayotgan bo’lsin: 
U holda bunday tizimning kirish va chiqishi orasidagi bog’lanish 
ayirma tenglamasini qanoatlantirishi lozim: 
Bu tenglama o’tkazuvchi funksiya ifodasidan bevosita yozilishi mumkin. Shu 
holatda, bu tenglamaga muvofiq keladigan zanjir qurish formasini to’g’ri forma 1 
deb nomlanadi. FIR –JARAYONI XISOBLANMOQDA
IIRfiltrning 1 tipini to’g’ri-to’g’ri amalga oshirilishi 

---

IIRfiltrning 2 tipini to’g’ridan-to’g’ri amalga oshirilishi (kanonik bo’lmagan) 
IIRfiltrning to’g’ridan-to’g’ri amalga oshirilishi (kanonik)