O’zbekiston respublikasi mudofa vazirligi axborot kommunikatsiya texnologiyalari va aloqa harbiy instituti jismoniy Tayyorgarlik fanidan

IJl-rasm.
Saf- talabalarning darsda birgalikda harakatlanishi uchun belgilangan qoidaga ko‘ra tiziladi.
Qator— shug'ullanuvchilarningbirchiziqdayonma-yon turishi.
Ketma-ket qator - shug‘ullanuvchilarning bir-biri orqasida tizilishi.
Boshlovchi - ketma-ket qatoqda birinchi - boshida turgan o'quvchi (talaba).
Oxirgi - ketma-ket qator oxirida turgan o‘quvchi (talaba).
Front - shug‘ullanuvchilar safining old tomoni (qatorda).
khkari — front teskarisi, ya’ni orqa tomoni, 2-, 3-, 4-qatorlar.
Qanot - safning chap yoki o‘ng tomoni.
Saf chuqurligi - ketma-ket qatordagi boshiovchidan oxirgi o‘quvchi (talaba) orasidagi masofa.
Safkengligi ~ o‘ng qanotdan chap qanotgacha bo‘lgan masofa (qatorda).
Masofa — yonma-yon turgan shug‘ullanuvchilar orasidagi masofa (ketma-ket qatorda)
Oraliq - front bo‘yicha shug‘ullanuvchilar orasidgi masofa.
Mashg'ulotda safni o‘qituvchi va talabalar (guruh sardori, o‘quv bo'limlarining boshliqlari va navbatchiJar) tovush yoki belgilangan signal bilan beriladigan buyruq, topshiriqlar berish orqaii tuzadilar.
Zich saf- talabalarning qatorda bir-biridan kaft kengligidagi (tirsaklar o'rtasi) oralig'ida yoki ketma-ketlarda bir-biridan oldinga uzatilgan qo‘I uzunligidagi masofadan iborat safdir.
Orasi ochig saf- talabalarning qatorda bir qadam oraliqda yoki o‘qituvchi belgilab bergan oraliqda joylanishidan iborat safdir.
Saflanish usullari
Safusullari ~ turgan joyda ijro etiladigan saf harakatlaridan iborat. Bu mashqlarning ahamiyati, eng avvalo, shundan iboratki, ular yordamida intizom va uyushqoqlik tarbiyalanadi.

1. 
   «SAFLAN!» Bu buyruqqa ko'ra, talabalar safda turadilar.
   
2. 
   «TEKISLAN!» Bu buyruqqa ko‘ra, talabalar bir chiziqqa tekislanadilar, chapga «tekislan», o'ngga «tekislan».
   
3. 
   «ROSTLAN!» Bu buyruqqa ko‘ra, talabalar safda tik turadilar. Bu gimnastikada asosiy tik turish holatiga to‘g‘ri keladi.
   
4. 
   «QAYTARILSIN!» Ushbu buyruqqa ko‘ra, oldingi holatga qaytiladi.
   
5. 
   «ERKIN!» Bu buyruqqa ko'ra, talabalar turgan joylaridan jilmasdan, bir oyoqni tizzadan bo‘shatib, erkin turadilar.
   

6.«0‘NGGA!» (chapga) «ERKIN!» talaba o‘ng (chap) oyoqni o‘ng (chap)ga bir qadam qo‘yib, gavda og‘irligini har ikki oyoqqa taqsimlaydi va qo'llarini orqaga tutadi.
7. «GURUH TARQAL!» buyrug‘i berilganda, talabalar safdan
chiqib, zalda (maydonda) erkin joylashadilar.
«Guruh, oralarni o‘ngga (chapga, o'rtaga) ikki yoki uch qadamga kengaytiring!». Bu buyruq safdagi talabalarni bir-birlaridan oralari ochiq bo'lgan safga aytiladi.
Guruhni yig‘ish uchun turgan joyda «Guruh, o‘ng (chap, o‘rta)ga JIPSLAN» buyrug‘i beriladi.
8.«GURUH tartib bilan SANA!»,«Bo‘lim, bir va ikkiga, uchga (to‘rt, besh va h.k.) SANA!» va boshqalar, hisob o‘ng qanotdan boshlanadi. O‘z tartib raqamlarini aytayotgan talaba ayni vaqtda boshini tez chap tomondagi talabaga qaratib buradi va keyin dastlabki holatga qaytadi.
9. Turgan joyda burilishlar (buyruqlar «O'ng-ga!», «Chap-ga!», «Ort-ga!», «Yarim chap-ga!»). Ayrim hollarda buyruqlarni topshi-riqlar bilan almashtirish mumkin, biroq qayd etilgan mashqlar (turgan joyda burilishlardan tashqari) buyruqqa ko‘ra bajarilishi loam. Saflanish va qayta saflanish