O'zbekiston respublikasi oliv va o'rta maxsus ta'lim vazirligi islom Karimov nomidagi Toshkent davlat texnika universiteti Qoʻqon filiali Elekrnonika va elektrotexnika fakulteti Elektron qurilmalarni ikkilamchi ta’minot manbalari

Elektron ossillografining blok sxemasi va ishlashi.


17.3 – rasmda elektron ossillografining blok sxemasi berilgan.





17.3 – rasm.


Sxemadagi belgilar:
ENT – elektron – nur trubka; ET – elektron to’pi; EN – elektron nur; E – ekran; K – katod; KQT – katod qizdirgichning tolasi; M – modulyator; A₁ va A₂ – anodlar; GOP – gorizantal og’dirish plastinkasi; VOP – vertikal og’dirish plastinkasi; TB – ta’minlash bloki; KB – kuchlanish bo’lgich; YoR – yorqinlik regulyatori; FR – fokuslash regulyatori; AT – attenyuator; YoG – yoyma generatori; SB – sinxronlashtirish bloki; KY, KX – kuchaytirgichlar.


Elektron ossillografi ekranida har xil yoymalar hosil qilish usullari


Aylanma yoyma usuli va u yordamida chastota o’lchash. Elektron ossillograflarni tekshirayotganda ularda aylanma yoyma hosil qilish katta ahamiyatga ega. Bunung uchun vertikal va gorizontal og’diruvchi plastinkalarga bir xil, lekin faza jihatidan 90⁰ ga farq qiladigan kuchlanish beriladi. (18.1 - rasm)



18.1 - rasm
Bu xolda ekranda hosil bo’lgan dog’ning X va Y o’qlari bo’yicha surilishi quyidagi parametrik tenglama orqali ifodalaniladi:
X=S_xU_mxsinωt
Y=S_yU_mycosωt,
bu yerda S va U_m lar X va Y o’qlari bo’yicha kuchlanishlarning amplituda qiymatlari va sezgirligi bo’lib, ularni shunday tanlash kerakki,
S_xU_mx=S_yU_my
sharti bajarilsin. Bu holda yuqoridagi ikki parametrik tenglamani kvadratga ko’tarib qo’shsak va sin²ωt+cos²ωt=1 ni hisobga olsak, A radiusli aylana tenglamasi hosil bo’ladi.
X²+Y²=A²
Aylanma yoyma usuli bilan chastota topilyotganda noma’lum chastotali kuchlanish (signallar geniratoridan) ossillografning setkasiga (boshqaruvchi elektrodiga) beriladi (18.8 rasm) va noma’lim chastota quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
f_x=nf_o,
bu yrda f_o-aylanma yoyma kuchlanishning chastotasi (50Hz), n-hosil bo’lgan aylanadagi yorqin yoylar soni.