O’zbekisтon respublikasi oliy va o’rтa maхsus тa’lim vazirligi
Yüklə 3,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
| об
бошк o p o p T . . . о б po . , - rostlovchi organ va boshqa ob’ektdagi kechikish vaqti Т r.o - sig’imli rostlovchi organning vaqt doimiysi. Ko’p sig’imli ob’ektlar uchun 1 i i T Т 10. Avtomatlashtirish ob’ektlari va ishlab chikarish jarayonlarini avtomatlashtirish xakida umumiy tushunchalar Тexnologik jarayonlarni avtomatlashtirishda boshqarish jarayoni boshqariluvchi ko’rsatkichning berilgan algoritmlash funksiyasi asosida ma’lum rejimda ushlab turish uchun yo’naltirilgan ta’sirlarning yig’indisidan iboratdir. Boshqariluvchi ob’ekt- bu tashqaridan bo’ladigan maxsus ta’sir orqali texnologik jarayon algoritmini amalga oshirish uchun xizmat qiluvchi qurilmadir. Algoritm- bu bajarilayotgan jarayonning mazmuni va ketma-ketligini ko’rsatuvchi ma’lum aniqlikda amalga oshiruvchi maxsus ko’rsatma hisoblanadi. Distansion boshqarish ma’lum masofaga o’rnatilgan bosh-qariluvchi qurilma, ob’ektlarni tekshiruvchi texnik vositalar va usullarni o’z ichiga oladi. Boshqarish uchun berilgan impulslar xizmatchi xodimlar orqali elektr simlari bilan maxsus tugmalar, kalitlar va boshqa boshqaruv qurilmalari yordamida amalga oshiriladi. Ishlab chiqarish jarayonlarini kompleks mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish ishlab chiqarish hajmini va sifatini yaxshilash, mehnat sharoitini yaxshilash va mahsulot tannarxini tushirish uchun hizmat qiladi va texnikani ish chegarasini oshiradi. Bunga erishish uchun bir qancha vazifalarni amalga oshirish lozim: - texnologik jarayonlarni uzlukli harakatdan uzluksiz harakatga o’tkazishni takomillashtirish; - texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishning optimal hajmi va ketma- ketligini o’rnatish, boshqaruv algoritmi va metodlarini uzluksiz ravishda takomillashtirib borish; - qishloq va suv xo’jaligidagi avtomatlashtiriluvchi ob’ektlarning statik va dinamik tavsifnomalarini aniqlash; - turli o’zgartirishlar kiritish maqsadida tekshirilayotgan parametrlarning funksional bog’lanishlarini o’rganish; - avtomatlashtirish talablariga javob beruvchi yangi qurilmalarni ishlab chiqarish; - qurilmalarning aniqlik va ishlash mustahkamligini oshirish; Ob’ektlar va texnologik jarayonlar harakatlanish asosi hamda turiga qarab ajratiladi. Avtomatlashtirilgan tizimlarni loyihalash va avtomatika vositalarini yaratish masalalaridan kelib chiqib qishloq va suv xo’jaligi ob’ektlarini kuyidagi xususiyatlari bo’yicha ajratish mumkin: - texnologik jarayonlarning tipiga ko’ra; - texnologik va transport harakatining bir-biri bilan bog’lanishiga qarab; - ob’ektni dinamik xususiyatlari va qayta ishlanuvchi materialning agregat holatiga ko’ra. Тexnologik jarayonlarni tipiga ko’ra ajratilishi avtomatlashtirish vazifalarini hal qilishda umumiy yechimga kelishga yordam beradi. Тexnologik va transport harakati bog’lanishiga qarab ob’ektlar 3 turga ajratiladi: 1 -alohida xarakatlanuvchi, 2-birgalikda harakatlanuvchi va 3-mustaqil harakatlanuvchi. 1- guruhga kiruvchi ob’ektlarda ma’lum qurilmalarda maxsulotga ishlov beriladi, qolgani faqat transport harakatini amalga oshiradi. Bu ob’ektlar avtomatlashtirish nuqtai nazaridan quyi sinfga kiritiladi. Тransport va texnologik jarayonlar birgalikda olib boriladigan, ya’ni materialga ishlov berish transport harakati vaqtida barobar amalga oshiriluvchi ob’ektlar yuqori sinfga kiritiladi. Oliy sinf ob’ektlari mustaqil harakatga ega. Bu holda transport harakati ishlov berish vaqtida texnologik harakatga esa transport harakati vaqtida amalga oshirilishi mumkin. Bunday ob’ektlarni avtomatlashtirish ishlab chiqarish jarayonlarini uzluksizligini ta’minlash bilan birga ish unumdorligini oshishini ta’minlaydi. Avtomatlashtirish samaradorligi 3 ta asosiy masalaning yechimini o’z ichiga oladi: - yangi texnologik jarayonlarni ishlab chiqish va ularni namunaviy holiga keltirish; - namunaviy texnologik jarayonni sifatli bajarishga yordam beruvchi yangi texnologik qurilmalarni yaratish; - avtomatikaning texnik vositalari yordamida texnologik jarayonlarni, operatsiya va qurilmalarini effektiv boshqarish algoritmini ishlab chiqish. Ishlab chiqarish jarayoni davomida turli texnologik zanjirlar mavjud bo’lishi mumkin. Тexnologik zanjir texnologik jarayonlarning bir-biriga bog’lanishini ifodalaydi. Alohida operatsiya va ish rejimlari, ularning bajarilish ketma-ketligi, bularning hammasi berilgan ishlab chiqarish jarayonida mashina va uskunalarning harakatlanish ketma-ketligini optimal holda belgilab beradi. Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlarini ishlab chiqishda avtomatlashtirish ob’ektini chuqur o’rganish, uning barcha ish rejimlarini aniqlab olish zarur. Lekin ishlab chiqarishning turli sohalarida avtomatlashtirish darajasi va operatsiyalar turlichadir. Shuning uchun xar qanday texnologik jarayon operatsiyalarga turlicha ajratiladi. Bu yerda quyidagi vazifalar ko’rsatilishi kerak: - avtomatik boshqarish tizimining maqsadi va vazifalari; - boshqarish ob’ektining tarkibiy qismlari; - ishlab chiqarilayotgan tizimning qismlari orasidagi funksional va boshqaruvchi bog’lanishlari; - boshqarish ob’ekti va uning tarkibiy qismlarining rejimlari, bu rejimlar orasidagi mumkin bo’lgan texnologik o’tishlar soni; - u yoki bu rejimning algoritmi; - berilgan tizim uchun ishlatiladigan datchiklar va ijrochi mexanizmlar; - tizimning ma’lum ish rejimini ko’rsatuvchi boshqaruvchi va tashqi ta’sir signallarini tavsiflovchi matematik tenglamalar. Axborot beruvchi kattaliklar va texnologik zanjir aniqlangandan so’ng (tizimning) boshqariluvchi ob’ekt (BO) va boshqaruvchi qurilmadan tashkil topgan tizimning tarkibiy sxemasi tuziladi. Boshqariluvchi ob’ektning xususiyatlarini tavsiflovchi kattaliklar umumiy ko’rinishda qo’yidagicha berilishi mumkin: u i = (Z i , f(t), g i , t) (10.1) bu yerda u i - chiquvchi boshqariluvchi i- kattalik; f (t) - tashqi ta’sir; Z i - boshqaruvchi ta’sir; t - vaqt; g i - berilgan ta’sir. Ulanish sxemasi va boshqaruvchi ta’sir kattaligiga qarab bitta ob’ekt bir necha xil matematik ko’rinishda yozilishi mumkin. Ma’lum bir sifat ko’rsatkichlariga - texnologik kattaliklarga ega bo’lgan har qanday texnologik qurilma avtomatlashtirish ob’ekti deyiladi. Bu yerda ushbu kattaliklar kirish va chiqish kattaliklari hisoblanadi. Avtomatlashtirish ob’ektlari oddiy va murakkab bo’lishi mumkin. Oddiy avtomatlashtirish ob’ektlari bittadan kirish va chiqish kattaliklariga ega. Misol uchun suv isitkichlarida chiqish kattaligi bu- suvning harorati, rostlovchi ta’sir- elektr kuchlanishi U s hisoblanadi (isitgichga beriluvchi). Bir necha kirish va chiqish kattaliklariga ega bo’lib, ular orasida funksional bog’lanish bo’lmasa, bunday ob’ektlar ham oddiy ob’ektlar hisoblanadi. Murakkab ob’ektlar bir-biri bilan funksional bog’langan bir necha kattaliklarga ega bo’lgan ob’ektlardir. Bu ob’ektlardagi kattaliklarning o’zaro ta’siri va bog’lanishi hisobga olinadi. Masalan, suv bilan ta’minlash tizimida uchta qurilmaning dinamik xususiyati e’tiborga olinishi lozim: nasos agregati, toza suv rezurvuari va uzatish quvuri. Asosiy rostlanuvchi parametrlar: nasos agregati elektr motorining aylanish chastotasi, nasosning ish unumi, suvning yuqori va pastki sath belgilari, suvning quvurdan o’tish vaqti v tezligi hisoblanadi. 10.1- rasm Bitta kirish va chiqish signaliga ega bo’lgan oddiy avtomatlashtirish ob’ektning tarkibiy ko’riniish 10.2– rasm. Bir nechta bog’lanmagan kirish va chiqish signaliga ega bo’lgan oddiy avtomatlashtirish ob’ektining tarkibiy ko’rinishi AO–Avtomatlashtirish ob’ekti; -kiruvchi kattalik; u 1, y 2 - chiquvchi kattalik. Barcha ko’rib chiqilgan avtomatlashtirish ob’ektlari murakkab ichki tarkibiy tuzilishiga ega. Ularni bir-biri bilan bog’langan bir necha funksional bo’limlardan tashkil topgan qurilma sifatida ko’rsatish mumkin. Masalan: avtomatlashtirish ob’ekti (AO) tarkibida boshqariluvchi ob’ektga ko’rsatuvchi rostlovchi qurilmani (RO) ajratib ko’rsatish mumkin. BO uchta asosiy kattalik bilan xarakterlanadi:u-ob’ektda modda yoki energetik potensial mavjudligini ko’rsatuvchi chiqish kattaligi. Х t.t -tashqi ta’sir (modda oqimi yoki energiyaning natijaviy qiymati), Х yuk , Х n -chetga chiqishlar. (17-rasm) Yüklə 3,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|