bo’lgan stabilitronda tok mavjud bo’ladi. Hozirgi paytda kuyidagi stabilitronlardan
foydalanilmoqda: KD214A, GD412A, 2D504A, KV104A.
5.3. Bipolyar tranzistorlar
Bipolyar tranzistorlar deb, quvvat kuchaytiruvchi uchta elektr o’tkazuvchi
zonasiga ega bo’lgan elektr o’tkazuvchi asbobga aytiladi.
Bipolyar tranzistorlarda tok ikki qutbli zaryad tashuvchilar, ya’ni elektron va
kovaklar harakatidan kelib chiqadi. Shuning uchun
bu tranzistor nomi bipolyar
deyiladi (ikki qutbli). Bu tranzistorlarning p-n-p va n-p-n turlari mavjud.
5.7 - rasm. Bipolyar tranzistorlarning klassifikatsiyasi va shartli belgilanishi
Тranzistorlarni tayyorlashda germaniyli va kremniyli o’tkazuvchi elementdan
ko’proq foydalaniladi.
5.8- rasm.
p-n-p (a) va
n-p-n (b) tipli bipolyar tranzistorlarning strukturasi
Bipolyar tranzistorlarda o’rta qatlami baza (B) deyiladi. Elektronlar va
kovaklarning, ya’ni zaryad tashuvchilarning manbai bo’lgan
tashqi qatlamlari
emitter (E) va kollektor (K) deb yuritiladi. Kollektor emitterdan kelayotgan zaryad
tashuvchilarni qabul qiladi.
n-p-n tipidagi tranzistorlarning ishlashini ko’rib chiqamiz (5.9-rasm):
kollektor va baza orasidagi musbat kuchlanish berilganda emitter toki I
e
nolga teng
bo’lganda I
ko
kollektorning o’tkazishi tomonidan asosiy bo’lmagan zaryad
tashuvchilar harakatidan hosil bo’lgan tok oqadi.
Harorat oshganda asosiy bo’lmagan zaryad tashuvchilar soni ortadi va I
ko
kollektor toki keskin oshib ketadi
Emitterni manbadagi
manfiy qismga ulaganda I
e
emitter toki paydo bo’ladi.
Тashqi kuchlanish emitter o’tishiga to’g’ri yo’nalishda berilganligi uchun
elektronlar
n-o’tish tomonidan o’tib bazaga keladi. Baza p -yarim o’tkazgichdan
tayyorlangan shuning uchun elektronlar u yerda asosiy bo’lmagan zaryad tashuvchi
hisoblanadi.
5.9-rasm.
n-p-n tranzistorning umumiy emitter sxemasi bo’yicha ulanishi
Bazaga tushgan elektronlarning bir qismgina baza kovaklari bilan
rekombinatsiyalanadi, chunki bu yerda baza katta nisbiy qarshilikka ega bo’lgan
yupqa p-tipidagi yarim o’tkazgichdan tayyorlanganligi
sababli kovaklar
konsentratsiyasi kichik. Elektronlarning ko’p qismi esa issiqlik harakati (diffuziya)
va kolletor maydoni ta’sirida (dreyf) kollektor tokining asosiy I
k
tashkil etib,
kollektorga yetib boradi. Emitter va kollektor orasidagi toklar orttirmasining
bog’liqligi tok o’tkazish koeffitsiyentini xarakterlaydi.