O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti fizika-matematika fakulteti

 
O‘qituvchining yechimi 
Venera sayyorasi, Merkuriydan Quyoshga nisbatan ikki barobar uzoqlikda 
joylashgan. Veneraning sirt temperaturasini ko‘taruvchi yana boshqa sabablar ham 
mavjud. Bunga Venera o‘z o‘qi atrofida juda sekin aylanadi. Hatto Veneraning bir 
sutkasi bir yilidan katta, ya’ni bir sutkasi 243.2 kun bo‘lsa, bir venera yili 224.7 kunga 
teng. Yana bir sabab, uning qalin atmosfera bilan qoplangan. Atmosferasida karbonat 

---

33 
angidret miqdorining ko‘pligi parnik effektini yuzaga keltiradi. Shu olimlar sabab Venera 
sirtidagi harrorat eng yuqori hisoblanadi. 
2-Keys bayoni 
Oy bilan Quyosh orasidagi tortishish kuchi Yer bilan Oy orasidagi tortishish 
kuchidan ikki marta katta bo‘lishiga qaramay, Oy nima uchun Quyosh atrofida emas 
balki Yer atrofida aylanadi? 
Savollar: 
1. Muammo nimadan iborat? 
2. Agar Quyosh Oyni tortishish kuchi, Yer bilan Oy orasidagi tortishish kuchidan katta 
bo‘lsa, Oy Quyosh atrofida aylanmaydimi?
3. Siz qanday fikrdasiz, balki boshqa omillar ham ta’sir qilardi? 
4. Siz ushbu muammoni qanday hal etgan bo‘lardingiz? 
Talabalarga tavsiya etiladigan manbalar: 
Perel’man “Qiziqarli astronomiya” va M.Mamadazimov “Umumiy astronomiya” 
darsligi 
Talabalar uchun ko‘rsatmalar: 
1. Keys mohiyatini yaxshilab tushunib oling.
2. Muammoning yechimini topishga xizmat qiluvchi omillarni aniqlang ya’ni 
Merkuriy va Venera sayyoralarini sinchiklab o‘qib va o‘rganib chiqing.
3. Aniqlangan omillar orasidan muammoga ko‘proq dahldor bo‘lgan omil 
(sabab)ni ajrating.
4. Ana shu omillar asosida yechimni asoslashga harakat qiling.
5. O‘z fikringizni bayon eting.
3. Sizningcha kuzatuvchi Yerning qaysi joyida turibdi? 
4. O‘z fikringizni bayon eting.
Keysni yechish jarayoni: 
1. Talabalar keys mohiyatini u bilan tanishish orqali kichik guruhda muhokama 
qiladi.
2. Talaba kichik guruh a’zolari bilan hamkorlikda muammoni hal etishga zamin 
tayyorlaydigan omillarni aniqlaydi.
3. Muammoni hal etishga imkon beradigan omillardan eng muhimlari ajratib 
olinadi.
4. Kichik guruh a’zolari umumiy fikr asosida eng muhim omillarni bayon etadi.
5. Kichik guruhlarning fikrlari tahlil etiladi va umumiy xulosa yasaladi.