O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi ajiniyoz nomidagi nukus davlat pedagogika instituti fizika-matematika fakulteti

 
O‘qituvchining yechimi 
Buni hisoblash uchun Butun olam tortishish qonunidan foydalanib topishimiz 
mumkin. Butun olam tortishish qonunida massalar ko‘paytmasiga to‘gri proporsional, 
ular orasidagi masofaning kvadratiga teskari proporsional

---

34 
Ko‘rinib turibdiki, Quyosh Oyni Yerga qaraganda ikki barobardan ham ko‘pqor kuch 
bilan tortar ekan. Unda Oy nega Quyosh atrofida emas, Yer atrofida aylanadi. Bunga 
sabab Oy bilan Yer bir sistema hisoblanadi. Quyoshimiz har ikkkalasiga bir jismga ta’sir 
qilgandek ta’sir qiladi. Agar bir sistema bo‘lmaganda edi Oy Yerning emas, balki 
Quyosh atrofida aylanardi. 
3- Keys
Yer sayyorasi barcha sayyoralar singari Quyosh atrofida aylanadi. Yer shari Quyosh 
atrofida 30 km/sekund bilan aylanadi. Insoniyat erishgan eng katta tezlik 12km/s ga teng. 
Ko‘rinib turibdiki Yer Quyosh atrofida katta tezlik bilan aylanishini anglab olish qiyin 
emas. Yer kechasi tezroq aylanadimi yoki kunduzimi? 
Savollar: 
1. Muammo nimadan iborat? 
2. Issiqlik manbai o‘ziga yaqinroq turgan narsalarni ko‘proq qizdirmasmidi?
3. Siz qanday fikrdasiz, balki boshqa omillar ham ta’sir qilardi? 
4. Siz ushbu muammoni qanday hal etgan bo‘lardingiz? 
 
Talabalarga tavsiya etiladigan manbalar: 
Perel’man “Qiziqarli astronomiya” va M.Mamadazimov “Umumiy astronomiya” 
darsligi 
 
Talabalar uchun ko‘rsatmalar: 
1. Keys mohiyatini yaxshilab tushunib oling.
2. Muammoning yechimini topishga xizmat qiluvchi omillarni aniqlang ya’ni 
Merkuriy va Venera sayyoralarini sinchiklab o‘qib va o‘rganib chiqing.
3. Aniqlangan omillar orasidan muammoga ko‘proq dahldor bo‘lgan omil 
(sabab)ni ajrating.
4. Ana shu omillar asosida yechimni asoslashga harakat qiling.
5. O‘z fikringizni bayon eting.
3. Sizningcha kuzatuvchi Yerning qaysi joyida turibdi? 
4. O‘z fikringizni bayon eting.