O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi bobur nomidagi andijon davlat universiteti

Turktili.TurktiliasosanTurkiyada,  shuningdek,  Iroq,  Suriya,  Eron,  Ruminiya,  Bolgariya, 

Gretsiya, 

Rossiya, 

Germaniya, 

Niderlandiya, 

Fransiya, 

Kiproroli, 

Makedoniyavaboshqamamlakatlardatarqalgan. 

TurkiyaRespublikasiningvaKiprRespublikasining 

(grektilibilanbirga)  rasmiytil.  O‘tganasroxiridaso‘zlashuvchilarningumumiysoni  55  milliongayaqin 

(Turkiyaningo‘zida  50-milliondanortiq)  kishinitashkiletgan.  DialektaljihatdanTurkiyadansharqdagi, 

ayniqsaAnatoliyaningshimoliy-sharqdagimintaqaozartiligao‘xshashlikbelgilaribilanajralibturadi. 

Anatoliyaningboshqaqismihamdasharqiyfrakiyashevalari, 

shuningdek, 

boshqamamlakatlardagiturktililahjalario‘zarounchalikfarqqilmaydi. 

Turktiliningfonetiko‘zigaxosliklari: 

so‘zboshivao‘rtasidagi 

 

j 

undoshiningqarindoshturkiytillardagiboshqao‘xshashtovushlargato‘g‘rikelishi; so‘zboshidagi  p-v, d-

t, 

 

k-g 

jarangsizlarivajaranglilarningfarqlanishihamdasingormonizmningmavjudligi; 

birqanchaso‘zlardaportlovchi    b    o‘rnigasirg‘aluvchi  v  undoshiningkelishi;  boshqaturkiytillardagi 

“bo‘l” 

fe’lining 

“o‘l” 

tarzidakelishivaboshqalar. 

Morfologikbelgilaridan: 

-mish 

shakllisifatdoshningqipchoqvaboshqabirqanchaturkiytillardagi 

–gan 

shakllisifatdoshbtilanvazifadoshligi; 

-dik 

shakliqadimgiharakatnomiva 

–yor 

shaklianiqhozirgizamonfe’liningfaolqo‘llanishivaboshqalarniko‘rsatishmumkin. 

Adabiyturktilininghozirgishakli  XIX  asro‘rtalaridanshakllanaboshlagan. Budavrdao‘rtaasradabiytili 

(eskiturkyokiusmonliturktili) 

arabcha, 

forschaelementlargaboybo‘lgan.  XX    asrning  20-

yillaridagiislohotlardanso‘ngadabiytilumumxadqso‘zlashuvtilibilanyaqinlashgan. 

Eskiturktiliningarabyozuvidabitilganyodgorliklari 

XII 

asrdanboshlabmavjud. 

Dastlabkiyodgorliklardansharqiy  (qorahoniy-uyg‘ur)  adabiytiliningsezilarlita’siribor.  Hozirgiyozuvi 

1929-yildanboshlablotinalifbosiasosida.