O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro muhandislik texnologiya instituti «Informatika va axborot texnologiyalari»

16-09 MIIT guruhi talabasi Rustamov Karim Qahhorovichning “Affin

tizimidagi Tsezar usulida matnlarni shifrlash va deshifrlash dasturini yaratish”

mavzuidagi bitiruv malakaviy ishiga

ANNOTATSIYA
Zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalarining hayotimizning barcha
jabhalariga shiddat bilan kirib kelishi, internetning keng ko’lamda qo’llanilishi
axborot ayirboshlashni osonlashtirdi va tezlashtirdi. O’z navbatida bu imkoniyatlar
axborotni ug’irlashni osonlashtirdi. Shuning uchun bugungi kunda axborot
himoyasini ta’minlash yanada dolzarb muammoga aylandi. Shu sababli axborotni
himoylash uchun turli xil usullardan foydalanilmoqda. Bu usullardan biri kriptografik
usullardir. Kriptografik usullar qadimiy va turli-tumandir. Axborotni himoylashda
kriptografik usullarni qo’llash uchun ular haqida tushunchaga ega bo’lish lozim.
Ushbu BMI da aynan shu haqda tafsif berilgan va ta’limiy xarakterga ega bo’lgan
dastur yaratilgan.
Ushbu BMI ning tarkibi: Kirish, Nazariy qism, Asosiy qism, Hayot faoliyati
xavfsizligi qismi, Ilova, Xulosa, Adabiyotlar ro`yxati.
Kirish. Axborotlarni himoyalashning dolzarbligi, ishning maqsad va vazifalari
hamda uning amaliy ahamiyati haqidagi ma’lumotlar keltirilgan.
Mavzuga doir tayanch ma`lumotlar nazariy qismda kiritilgan. Bu qismda
axborotlashgan jamiyatda elektron hujjatlar, axborot xavfsizligi va axborot urushlari,
axborotlar xavfsizligi tushunchalari va himoya tizimlari hamda kriptografiya –
maxfiy xabarning ma`nosini yashirish haqida qisqacha ma’lumotlar keltirilgan.
Asosiy qismda Tsezar usuli va kalit so`zli Tsezar tizimi, Affin tizimidagi Tsezar
usuli, Affin tizimidagi Tsezar usulida matnlarni shifrlash dasturini hamda Affin
tizimidagi Tsezar usulida matnlarni deshifrlash dasturini yaratish tahlillari berilgan.
Hayot faoliyati xavfsizligi qismida inson organizmining tashqi muhitga
moslashuvi, iIshlab chiqarish mikroiqlimining gigienik me`yorlari, atmosfera
tarkibidagi changlar va ish joyidagi havo muhiti ma’lumotlar berilgan.
Xulosa qismida axborotlarni himoyalashda kriptografiyaning va uni o’rganishda
ta’limiy xarakterdagi dasturlarning ahamiyati hamda Affin tizimidagi Tsezar usulida
matnlarni shifrlash va deshifrlash dasturi haqida fikrlar keltirilgan.
Ilova qismida Affin tizimidagi Tsezar usulida matnlarni shifrlash va deshifrlashni
o`rgatish metodikasi visual materiallari, dasturlar algoritmlari blok-sxemalari hamda
Affin kriptotizimi dasturlari ekran ko’rinishlari berilgan.
Adabiyotlar ro`yxatida BMI ni tayyorlashda kerak bo`lgan barcha adabiyotlar
ro`yxati kiritilgan.

---

4