O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Kripto-valyutalar 
Zamonaviy amaliyotda so`nggi o`n yil ichida kvazi pullarning 
maxsus keng tarqalgan virtual pullar - "kriptovalyutalar" deb 

---

36 
nomlangan turi yuzaga keldi. Ko`pincha, kripto valyutasi to`lov 
vositalarining maxsus turi sifatida ishlatiladi va shuning uchun pul 
bilan bog’liq.
Kripto valyutasi nomoddiy va aslida bu shunchaki 
raqamli valyutaning kodi (turi) bo`lib, uning chiqarilishi va hisobga 
olinishi kriptografik usullarga asoslangan va hech qanday tartibga 
solinmagan. 
Rasmiy 
ravishda 
u 
mahsulot 
yoki 
xizmatga 
almashtirilishi mumkin bo`lgan o`ziga xos bonus vazifasini bajaradi. 
Kripto-valyutaning emissiyasi - bu kompyuter operatsiyalari 
bloklari zanjirini yaratish uchun hisoblash mashinalari quvvatidan 
foydalanish jarayondir. Har bir blok yaratilishning to`g’riligi va 
murakkabligi uchun ma’lum mezonlarga javob berishi kerak, ular 
uchun xejirlash algoritmlari qo`llaniladi. Shuning uchun kripto-
valyutalarning boshlang’ich qiymati iste’mol qilinadigan elektr 
energiyasining narxidir. 
Kripto-valyutalarning ikkilamchi qiymati ularga bo`lgan talab 
bilan belgilanadi. Bu uch xil bo`lishi mumkin: 
1) spekulyativ investor (kripto valyutasini yuqori narxda sotish 
umidida sotib olish); 
2) tovarlarni sotib olish (kripto valyutasi uchun); 
3) kripto valyutasini boshqa hisob raqamiga komissiyasiz 
o`tkazish (yoki 0,1% dan kam). Kripto-valyutalarning yakuniy yoki 
yakuniy emissiyasi ham narx belgilashda muhim rol o`ynaydi. 
Kripto-valyutalarning eng mashhurlari bitkoinlardir. Bitkoin 
emissiyasining hajmi 21 million koinlarning umumiy soni bilan 
cheklangan. Tranzaksiyalarni qayta ishlash va emissiya bank 
vositachiligisiz tarmoqning sa’y-harakatlari bilan noma’lum holda, 
jamoaviy ravishda amalga oshiriladi. 
To`lovning maxsus shakli sifatida kripto valyutasi bugungi 
kunda misli ko`rilmagan mashhurlik va tarqatishga ega bo`ldi. 
Kripto-valyuta bozorining faollashishi ularning dollarga 
nisbatan qiymatining tez sur`atlarda o`sishiga olib keldi. Rossiyada, 
bitkoinlarni bir necha o`nlab kompaniyalar, asosan oziq-ovqat 
tarmoqlari qabul qiladilar: Masalan: Kill Fish fastfud barlari va 
Subway metro restoranlari, shuningdek “Raketa” soat fabrikasi.
Rossiya Banki ularni tovarlarga (ishlarga, xizmatlarga) yoki naqd 
pulga va chet el valyutasiga almashtirishni hali qo`llab-
quvvatlamaydi. 

---

37 
Mamlakat rivojlanishining asosiy vositalaridan biri pul bo`lib, 
bozor iqtisodiyotiga o`tish va unda faoliyat yuritishda uning o`rni va 
ahamiyati yanada oshib boradi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida pul unga 
yuklatilgan vazifalarni bajargandagina u iqtisodiyotni barqaror ushlab 
turishga va taraqqiy ettirishga xizmat qiladi. 
O`zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoev tomonidan 
bugungi kundagi islohotlarning «Yo`l xaritasi» sifatida 2017 yil 2 
fevraldagi PF-4947-sonli farmoni bilan qabul qilingan «2017-2021 
yillarda O`zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor 
yo`nalishi bo`yicha Harakatlar strategiyasi»da belgilab berilgan 
iqtisodiyotni rivojlantirish, erkinlashtirish va tartibga solishning 
tamomila yangi ustuvor yo`nalishlari bo`lib xizmat qilmoqda. 
Harakatlar strategiyasining uchinchi yo`nalishida belgilanganidek, 
bugun bank tizimi oldida mamlakat taraqqiyoti uchun dolzarb 
masalalar, jumladan, valyuta siyosati va bozorini xalqaro talab hamda 
andozalar asosida erkinlashtirish, milliy valyuta barqarorligini 
mustahkamlash, unga erishishda pul-kredit siyosati instrumentlarining 
rolini kengaytirish, bank tizimini bugungi kun talabidan kelib chiqib 
isloh qilish, uning moliyaviy barqarorligini mustahkamlash, 
ko`rsatilayotgan bank xizmatlari sifatini oshirish va turini ko`paytirish 
kabi vazifalar turibdi.