O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

Nazorat uchun savollar 
1. Xalqaro moliya institutlarining zarurligi va turlari, Xalqaro 
valyuta fondi va Jahon banki guruhi ularni maqsadi vazifalarini 
yoritib bering?
2. 
Mintaqaviy 
rivojlanish 
banklarini, 
Xalqaro 
moliya 
institutlarining zarurligini, Xalqaro moliya institutlarining turlarini, 
Xalqaro valyuta fondi: tashkil topishi, maqsadi, boshqaruv tizimi, 
resurslari va aktiv operatsiyalarini tushuntirib bering?
3. Jahon banki guruhiga kiruvchi tashkilotlar: tashkil topishi, 
maqsadi, boshqaruv tizimi, resurslari va aktiv operatsiyalari. 
Mintaqaviy rivojlanish banklarini vazifalari va aktiv operatsiyalarini 
yoritib bering?
4. Evropa ta`mirlash va taraqqiyot banki: tashkil topishi, maqsadi, 
boshqaruv tizimi, resurslari va aktiv operatsiyalari hamda Osiyo 
taraqqiyot banki: tashkil topishi, maqsadi, boshqaruv tizimi, resurslari 
va aktiv operatsiyalarini, Islom taraqqiyot banki: tashkil topishi, 
maqsadi, boshqaruv tizimi, resurslari va aktiv operatsiyalarini yoritib 
bering? 
 
 
 
 

---

351 
O`Z-O`ZINI SINASH TESTLARI 
1. Pul - bu universal ekvivalent: 
a) xarajat; 
b) qiymatdan foydalanish;
v) narxlar; 
d) almashinuv qiymati. 
2. Iqtisodiy kategoriya sifatida 
pulning mohiyati ularning:
a) funktsiyalarida; 
b) tashqi ko`rinish; 
v) narx; 
d) tarqalishi. 
3. 
eng 
katta 
likvidlik 
quyidagilarga ega: 
a) naqd pul;
b) oziq-ovqat mahsulotlari; v) 
oltin taqinchoqlar; d) qimmatli 
qog’ozlar. 
4. 
Bir 
tovarni 
boshqasiga 
almashtirishning asosiy shakli bu 
edi: a) sistematik almashinuv; 
b) tasodifiy almashinuv; 
v) tovar-pul birjasi; d) teng 
almashinuv. 
5. Mahsulotning insonning har 
qanday 
ehtiyojini 
qondirish 
qobiliyati: 
a) xarajat; 
b) ayirboshlash qiymati; 
c) qiymatdan foydalanish; d) 
qiymat. 
6. 
Pulning 
qiymat 
o`lchovi 
vazifasi 
quyidagicha 
amalga 
oshiriladi: 
a) 
har 
xil 
tovarlarning 
qiymatlarini 
taqqoslash 
jarayonida; 
b) 
tovar 
ayirboshlashda vositachi rolida; 
v) qarzni to`lash paytida; 
d) xazinalarni shakllantirishda. 
7. Pulning to`lov vositasi vazifasi 
pulning 
quyidagicha 
harakat 
qilishida namoyon bo`ladi. 
a) tovar ayirboshlashda vositachi; 
b) universal ekvivalent; 
v) qarz majburiyatlari bo`yicha 
to`lov vositalari; d) to`plash 
vositalari. 
8. Pulning to`lov vositasi sifatida 
ishlashi uchun qaysi formula 
xosdir: 
a) Pul - tovarlar - pul; b) tovarlar 
- pul - tovarlar; 
v) tovarlar - pul - qarz; d) 
tovarlar - qarz - pul. 
9. Faqat pul xazina bo`lishi 
mumkin: 
a) naqd pulsiz; b) metall; v) 
xorijiy; d) naqd pul. 
10. Pulning jamg’arish vositasi 
vazifasi 
pulning 
quyidagida 
namoyon bo`lishida namoyon 
bo`ladi: 
a) tovar ayirboshlashda vositachi; 
b) qarz uchun to`lov vositasi; 
v) 
tovarlarning 
bozordagi 
qiymatini o`lchash; d) qiymatlar 
ombori. 
11. Qog’oz pullarning mohiyati 
shundaki, ular:
a) to`liq qiymatga ega va ichki 

---

352 
qiymatga ega; 
b) nuqsonli va ichki qiymatga 
ega bo`lmagan;
v) naqd pul; 
d) oltinga almashtiriladi. 
12. Oltinni pul metalining rolidan 
mahrum qilish bu: a) tezaurus; 
b) demonetizatsiya; c) nominal; 
d) devalvatsiya. 
13. 
Pulga 
bo`lgan 
ehtiyoj 
quyidagilar bilan bog’liq: 
a) 
jamg’arishga 
bo`lgan 
ehtiyojning paydo bo`lishi; 
b) 
ko`payish 
jarayonini 
muntazam 
yangilab 
turish 
zarurati; v) ijtimoiy mehnat 
taqsimotini chuqurlashtirish; 
d) davlatning paydo bo`lishi. 
14. Boshqa barcha tovarlarning 
qiymati ko`rsatilgan ekvivalent 
quyidagilar: a) veksel; 
b) aktsiyalar; 
v) banknota; d) pul. 
15. Mahsulot ishlab chiqarishga 
sarflangan va unda mujassam 
bo`lgan ijtimoiy zaruriy mehnat: 
a) qiymatdan foydalanish; b) 
ayirboshlash qiymati; 
v) narx; 
d) narxlar ko`lami. 
16. Tovarni boshqa tovarlarga 
ma'lum nisbatlarda almashtirish 
qobiliyati: 
a) ayirboshlash qiymati; 
b) qiymatdan foydalanish; v) 
narx; 
d) valyuta kursi. 
17. Tovar birjasi quyidagilar 
paydo bo`lishi bilan tovar-pul 
muomalasiga aylanadi: 
a) tijorat banklari; b) qiymat 
belgilari; 
v) veksellar; 
d) 
qimmatbaho 
metallardan 
olingan pul. 
18. Pulning qiymat o`lchovi 
vazifasi pulning quyidagilarga 
xizmat 
qilishida 
namoyon 
bo`ladi: a) tovar ayirboshlashda 
vositachi; 
b) tejash va to`plash vositasi; c) 
universal ekvivalent; d) dunyo 
pullari. 
19. 
Pulning 
to`lov 
vositasi 
vazifasi: a) tovar ayirboshlashda 
vositachi sifatida; 
b) qarzni to`lashda; 
v) 
har 
xil 
tovarlarning 
qiymatlarini 
taqqoslash 
jarayonida; 
d) 
xazinalarni 
shakllantirishda. 
20. 
Pul 
muomalada 
bo`lish 
vositasi 
sifatida 
pulning 
quyidagicha harakat qilishida 
namoyon bo`ladi. 
a) tovar ayirboshlashda vositachi; 
b) qarz majburiyatlari bo`yicha 
to`lov vositalari; v) to`plash 
vositalari; 
d) universal ekvivalent. 
21. 
Xalqaro 
iqtisodiy 
aylanmaning pullari quyidagi 
funktsiyani bajaradi: a) qiymat 
o`lchovlari; b) dunyo pullari; c) 

---

353 
xazinalar; 
d) muomala vositalari. 
22. YAxshi pul bu: 
a) 
metall 
pul 
o`rnini 
bosadiganlar; 
b) 
majburiy 
nominatsiyali 
banknotalar; 
v) nominal qiymati ular ishlab 
chiqarilgan qimmatbaho metall 
qiymatiga mos keladigan pul; d) 
chet el valyutasi. 
23. 
Oltinni 
demonetizatsiya 
qilish sabablari: 
a) narxlar miqyosining harakati; 
b) oltinning tovar tabiati; v) oltin 
narxlarining ko`tarilishi; 
d) 
ayirboshlash 
vositasi 
funktsiyalarini bajarish uchun 
oltin etishmasligi. 
24. 
Qanday 
pulning 
pul 
massasining 
ortiqcha 
qismi 
xazinaga tushgan? a) qog’oz; v) 
metall; 
b) kredit; d) naqd pul. 
25. Pul aylanmasi nima? 
a) pulning to`lov vositasi sifatida 
ishlashi 
b) mamlakatda ishlatiladigan turli 
xil 
to`lov 
vositalarining 
harakatlanish 
jarayoni 
v) 
banknotalarning doimiy ravishda 
harakatlanishi jarayoni 
d) ma'lum bir davr uchun naqd va 
naqdsiz 
shaklda 
barcha 
to`lovlarning yig’indisi 
26. Qaysi veksellar asosiy veksel 
turlari 
qatoriga 
kiradi? 
a) 
moliyaviy hisob-kitob b) bank 
vekseli c) soliq hisobi d) aralash 
veksel 
27. SHaxsiy tekshirish uchun 
qaysi so`z to`g’ri keladi? a) 
oluvchi ko`rsatilmagan 
b) boshqa shaxsga o`tkazish 
huquqisiz ma'lum bir shaxsga 
berilgan c) boshqa shaxsga o`tish 
huquqi bilan ma'lum bir shaxsga 
berilgan d) ko`rsatilgan summa 
chek ko`rsatuvchiga to`lanishi 
kerak. 
28. Quyidagilardan qaysi biri 
chekning asosiy funktsiyalariga 
taalluqli emas? a) joriy bank 
hisobvarag’idan pul olish vositasi 
b) 
naqd 
pulsiz 
hisob-kitob 
vositasi v) to`plash vositasi 
d) yig’ish va to`lash vositalari 
29. 
Oltin 
bilan 
almashtirib 
bo`lmaydigan 
banknotalar 
ishlashi sharoitida pulga bo`lgan 
talab nimani belgilaydi? 
a) narx darajasi 
b) aholining pul daromadlari 
darajasi 
c) 
davlat 
byudjeti 
taqchilligi d) bank tizimining 
rivojlanish darajasi 
30. 
Oltin 
bilan 
almashtirib 
bo`lmaydigan 
banknotalar 
ishlashi sharoitida pul ta'minoti 
nimaga bog’liq? 
a) 
qarz 
mablag’larining 
mavjudligi 
b) aholining pul daromadlari 
darajasi c) depozitlar bo`yicha 
foiz stavkasi 
d) narx darajasi 

---

354 
31. M0 pul agregati nimani o`z 
ichiga oladi? 
a) moliya va moliya tashkilotlari 
va 
jismoniy 
shaxslarning 
muomaladagi naqd pul miqdori 
va talab bo`yicha hisob-kitob, 
joriy 
yoki 
boshqa 
hisobvaraqlardagi qoldiqlari 
b) pul muomalasi, shu jumladan 
M1 yig’indisi va muddatli 
depozitlar 
va 
boshqa 
qarz 
mablag’lari v) muomaladagi 
naqd pul d) muomaladagi naqd 
plyus va pul massasi 
32. M1 pul massasi nimani o`z 
ichiga oladi? 
a) moliya va moliya tashkilotlari 
va 
jismoniy 
shaxslarning 
muomaladagi naqd pul miqdori 
va talab bo`yicha hisob-kitob, 
joriy 
yoki 
boshqa 
hisobvaraqlardagi qoldiqlari 
b) muomaladagi naqd plyus va 
pul massasi 
v) pul muomalasi, shu jumladan 
M1 
agregati, 
shuningdek 
muddatli depozitlar va boshqa 
qarz mablag’lari 
d) muomaladagi naqd pul 
33. M2 pul massasi nimani o`z 
ichiga oladi? a) muomaladagi 
naqd pul 
b) 
muomaladagi 
naqd 
pul 
miqdori va moliyaviy bo`lmagan 
moliya tashkilotlari va jismoniy 
shaxslarning hisob-kitob, joriy 
yoki 
boshqa 
hisobvaraqlar 
bo`yicha 
qoldiqlari 
v) 
muomaladagi naqd plyus va pul 
massasi d) pul muomalasi, shu 
jumladan 
M1 yig’indisi va 
muddatli depozitlar va boshqa 
qarz mablag’lari 
34. 
Pul 
muomalasi 
darajasi 
qanday aniqlanadi?
a) YAIMning M2 yig’indisiga 
nisbati 
b) yalpi ichki mahsulotning M2 
yig’indisiga nisbati
c) YAIMning M1 yig’indisiga 
nisbati
d) YAIMning M0 yig’indisiga 
nisbati 
35. Naqd pulsiz hisob-kitob 
shakliga nima tegishli emas?
a) to`lov topshirig’i 
b) akkreditiv
v) chek 
d) yig’ish buyurtmasi 
36. Qaysi variantda shoshilinch 
to`lovni 
amalga 
oshirish 
mumkin?
a) avans to`lovi
b) akkreditiv bo`yicha hisob-
kitob
v) chek orqali hisob-kitob qilish
d) to`lov topshirig’i 
37. Korporativ korporativ karta 
egasi kim?
a) tashkilot xodimi 
b) yuridik shaxs 
c) jismoniy shaxs 
d) tashkilot 
38. Mamlakatda ishlatiladigan 
turli xil to`lov vositalarining 
harakatlanish jarayoni:

---

355 
a) to`lov aylanmasi 
b) pul muomalasi
c) pul muomalasi 
39. 
To`lov 
aylanmasining 
ikkinchi qismi:
a) pul aylanmasi deb nomlandi 
b) to`lovlar aylanmasi 
v) pul aylanmasi 
40. 
Naqd 
va 
naqdsiz 
operatsiyalar shakli:
a) indossament 
b) pul muomalasi 
v) mamlakatning yagona pul 
aylanmasi 
41. Veksellarning necha asosiy 
turi mavjud?
a) 5 
b) 4 
6 da 
42. ... naqd pul bilan kredit 
operatsiyalarini tuzishda veksel 
ishlatiladi:
a) moliyaviy 
b) o`tkaziladigan 
v) tijorat 
43. Naqd pulsiz muomaladagi 
naqd va pullarning umumiy 
hajmi: a) pul massasi 
b) pul agregatlari c) pul bazasi 
44. 
Naqd 
pulsiz 
hisob-
kitoblarning necha asosiy shakli 
mavjud? 
a) 7 
b) 6 
v) 12
45. 
Hisob-kitob 
egasining 
(to`lovchining) 
unga 
xizmat 
ko`rsatadigan bankka hisob-kitob 
hujjati bilan tuzilgan, ma'lum 
miqdordagi pulni u yoki boshqa 
bankda 
ochilgan 
pul 
mablag’larini oluvchining hisob 
raqamiga o`tkazish to`g’risidagi 
buyrug’i: 
a) to`lov talabnomasi b) to`lov 
topshirig’i c) inkasso topshirig’i 
46. 
Erta 
va 
kechiktirilgan 
to`lovlar 
shartnomaviy 
munosabatlar doirasida qanday 
qo`llaniladi? 
a) 
tomonlarning 
moliyaviy 
holatiga zarar etkazmasdan; b) 
tomonlarning moliyaviy ahvoliga 
zarar 
etkazish 
bilan 
v) 
rejalashtirilgan to`lovlar tartibida 
47. To`lovni hisob-kitob qilish 
tartibi ... bosqichlardan iborat:
a) 8 
b) 15 
v) 10
48. Pul tizimi bu ... 
a) 
bu 
milliy 
qonunchilikda 
mustahkamlangan mamlakatdagi 
pul muomalasini tashkil etish 
shaklidir 
b) 
bu 
asosan 
kredit 
bank 
kupyuralari va savdo bitimi c) bu 
muomalaga pul chiqarish va 
ularni 
muomaladan 
chiqarish 
tartibi 
d) bu pul muomalasi va milliy 
valyutaning 
barqarorligini 
ta'minlash uchun pulni tartibga 
solishning turli xil vositalari 
49. 
Rossiya 
pul 
tizimining 
shakllanishi 
jarayonida 
pul 

---

356 
hisobining qaysi tizimi yaratildi? 
a) ikkilik
b) kasr
v) uchlik 
d) to`qqiz baravar 
50. Mamlakatda banknotalarni 
himoya qilish tartibi qanday 
o`rnatilgan?
a) mahalliy hokimiyat organlari 
b) mahalliy aholi tomonidan ovoz 
berish natijasida
v) mamlakat qonunchiligi 
d) 
ijro 
etuvchi 
hokimiyat 
organlari 
51. 
Pulni 
tartibga 
solish 
mexanizmi bu ... 
a) bu universal ekvivalentning 
roli qonuniy ravishda ikkita 
metalga - oltin va kumushga 
berilgan pul tizimi 
b) bu bitta metall universal 
ekvivalent bo`lgan pul tizimi 
v) 
bu 
pulning 
barcha 
funktsiyalarini 
oltin 
bilan 
bajarishdir 
d) bu pul muomalasi va milliy 
valyutaning 
barqarorligini 
ta'minlash uchun pulni tartibga 
solishning turli xil vositalari 
52. Quyidagilardan qaysi biri pul 
tizimlari turlariga taalluqlidir?
a) emissiya mexanizmi 
b) bimetalizm
v) maqsadli yo'nalish
d) inflyatsiya 
53. Ikkilangan valyuta tizimi pul 
tizimining qaysi turiga kiradi? 
a) monometalizm 
b) 
qog’oz-kredit 
muomalasi 
tizimlari
c) bimetalizm 
d) inflyatsiya
54. evropada bimetalizm qaysi 
davrda keng tarqalgan? 
a) XVI-XVIII asrlarda. 
b) V-VI asrlarda. 
v) 1905-1960 yillarda. 
d) IV-V asrlarda. 
55. Qaysi asrda kumushning 
qadrsizlanishi 
uning 
ishlab 
chiqarilishi 
arzonlashganligi 
sababli sodir bo`lgan? 
a) VII asrda. b) X asrda. v) II 
asrda. d) XIX asr. 
56. Lotin Valyuta Ittifoqiga a'zo 
davlatlar qaysi yilda kumush 
tangalarni erkin zarb qilishni 
to`xtatishdi 
va 
natijada 
bimetalizm asta-sekin o`z o`rnini 
monometalizmga berdi? 
a) 1941 yilda. b) 1878 yilda. v) 
911 yilda. d) 1990 yilda. 
57. Monometalizm bu ... 
a) bu pul massasi hajmining 
o`zgarishi uchun yuqori va pastki 
chegaralarni belgilashdir 
b) 
bu 
milliy 
qonunchilikda 
mustahkamlangan 
pul 
muomalasini 
tashkil 
etish 
shaklidir 
c) bu bitta metallning universal 
ekvivalenti 
bo`lib 
xizmat 
qiladigan pul tizimi 
d) bu universal ekvivalentning 
roli qonuniy ravishda ikkita 
metalga - oltin va kumushga 

---

357 
yuklangan pul tizimi 
58. Rossiya imperiyasida oltin 
monometalizm qaysi yilda joriy 
qilingan? a) 1340 yilda. 
b) 2000 yilda. v) 1265 yilda. d) 
1897 yilda. 
59. 
Oltin 
monometalizmning 
necha turi mavjud edi? a) ikki 
b) uchta 
v) to`rtta) besh 
60. Oltin zaxirasiga ega bo`lgan 
qaysi mamlakatlarda oltin quyma 
standarti mavjud edi? 
a) Rossiya imperiyasida, Xitoyda 
b) 
YAponiyada, 
Gretsiyada, 
Hindistonda 
v) 
Angliya, 
Frantsiya, 
YAponiyada d) Italiya, Misr, 
Frantsiyada 
61. 
Oltin 
monometalizmning 
barcha shakllari mavjudligining 
parchalanishiga 
nima 
sabab 
bo`ldi? a) iqtisodiy tiklanish 
b) jahon iqtisodiy inqirozi c) 
urush 
d) NTP 
62. 
Dunyo 
mamlakatlarining 
zamonaviy 
pul 
tizimlarining 
o`ziga xos xususiyati nimada? 
a) urushlar b) ochlik 
v) inflyatsiya 
d) 
pul 
muomalasini 
davlat 
tomonidan tartibga solishning 
zaiflashishi 
63. Maqsadlar ... 
a) bu pul massasi hajmining 
o`zgarishi uchun yuqori va pastki 
chegaralarni 
belgilash 
(to`g’ridan-to`g’ri cheklovlarni 
joriy etish) 
b) bu bitta metall universal 
ekvivalent bo`lgan pul tizimi 
v) bu oltin va kumush o`rtasidagi 
nisbat 
o`z-o`zidan 
ushbu 
metallarning bozor narxiga mos 
ravishda o`rnatiladigan tizim. 
d) bu universal ekvivalentning 
roli qonuniy ravishda ikkita 
metalga - oltin va kumushga 
yuklangan pul tizimi 
64. Inflyatsiya bu: 
a) milliy valyutani konsolidatsiya 
qilish jarayoni yoki narxlar 
miqyosidagi o`zgarishlar 
b) 
pulning 
qadrsizlanishi, 
narxlarning ko`tarilishi, tovar 
tanqisligi va tovar va xizmatlar 
sifatining pasayishi natijasida 
ularning 
sotib 
olish 
qobiliyatining pasayishi 
v) milliy valyuta kursining chet 
el valyutalariga nisbatan uzoq 
muddatli o`sish jarayoni 
d) 
pulning 
sotib 
olish 
qobiliyatining oshishi, narxlar 
darajasining barqarorlashuvi va 
tovarlar va xizmatlar sifatining 
yaxshilanishi bilan tavsiflangan 
jarayon. 
65. Devalvatsiya quyidagilarni 
o`z ichiga oladi: 
a) pul birligining oltin tarkibidagi 
pasayishi yoki uning rasmiy kursi 
b) pul birligining oltin tarkibidagi 
o`sish yoki uning rasmiy kursi 
v) mamlakatda amaldagi narxlar 

---

358 
ko`lamini kengaytirish 
d) 
juda 
qadrsizlangan 
pul 
birligining bekor qilinishi va 
yangi valyutaning kiritilishi. 
66. Kuchli inflyatsiya narxlarning 
o`rtacha yillik o`sish sur'ati ...% 
bilan tavsiflanadi. 
a) 100 dan yuqori c) 10 dan 50 
gacha 
b) 50 dan 100 g gacha) 5 dan 10 
gacha 
67. G’ayratli inflyatsiya va 
giperinflyatsiya 
nimalarga 
xosdir?
a) rivojlanayotgan mamlakatlar 
va o`zlarining iqtisodiy tizimini 
tiklaydigan mamlakatlar 
b) rivojlangan mamlakatlar c) 
barcha mamlakatlar 
d) iqtisodiyotning davlat sektori 
yuqori bo`lgan mamlakatlar 
68. Pul islohotining maqsadi: 
a) muomaladagi banknotalarni 
kosmetik ravishda almashtirish, 
ularga qulayroq format va rang 
berish, himoya darajasini oshirish 
b) 
pul 
muomalasini 
barqarorlashtirish 
yoki 
uning 
ishlashi 
uchun 
sharoitlarni 
soddalashtirish 
v) 
milliy 
valyuta 
kursini 
oshirishga 
qaratilgan 
chora-
tadbirlar 
majmuini 
amalga 
oshirish 
d) mamlakatda amaldagi narxlar 
miqyosidagi o`zgarishlar 
69. Qayta baholash quyidagilarni 
o`z ichiga oladi: 
a) pul birligining oltin tarkibidagi 
o`sish yoki uning rasmiy kursi 
b) pul birligi tarkibidagi oltin 
tarkibining yoki uning rasmiy 
kursining pasayishi 
v) mamlakatda amaldagi narxlar 
miqyosini birlashtirish 
d) 
juda 
qadrsizlangan 
pul 
birligining bekor qilinishi va 
yangi valyutaning kiritilishi 
70. Inflyatsiyani o`lchash uchun 
a) 
Dou 
Jons 
indeksidan 
foydalaning 
b) O`zbekiston savdo tizimining 
ko`rsatkichi c) narx ko`rsatkichi 
d) mamlakatda o`rtacha ish haqi 

---

359