Илмий ишларида бихевиоризм назариясини илгари
сурган олимлар
XX асрнинг таниқли психологи, Ленинград-
Петербург психология илмий мактабининг
асосчиси.
Борис Герасимович
Ананьев
Б.Г.Ананьев инсонни психологик билиш мақсадида яхлит ўрганиш тарафдори эди. Унинг фикрича,
психология – инсоншуносликнинг бутун тузилмасида интегратор “боғловчи” бўлиб ҳисобланади.
Унинг назарияси антропологик психология деб ҳам аталади. Ананьевга кўра, инсон хоссаларининг
асосий тузилмаси – табиий жиҳатдан индивид ва ижтимоий - тарихий жиҳатдан шахсдир. Уларнинг
интеграцияси субъект ва индивидуалликни беради. Кейингиси индивид хоссаларининг, шахс ва
субъектнинг полисистемаси тузилмасидир, уларда онг янги сифат касб этади ва нисбатан мустақил,
автоном ички оламга айланади.
Б.Г.Ананьев
–
Россия
педагогика
фанлари
академиясининг академиги, психология ва педагогика
фанларининг таниқли арбобидир. У собиқ Бутуниттифоқ
психологлар
жамияти
ва
«Вопросы
психологии»
журналининг ташкилотчиларидан бири.
Нина Фёдоровна Талызина
Ярославль
педагогика
билим
юртини
тугатиб,
Ярославль
педагогика
институтининг
физика-математика
факультетида (1946), РФА Психология
институтининг
аспирантурасида
(1950)
таҳсил олган. Психол.ф.доктори (1970),
профессор
(1971),
Россия
таълим
академиясининг ҳақиқий аъзоси (1992).
1950 йилдан
М.В.Ломоносов номидаги
МДУда фаолият кўрсатиб (1963-1995)
келган,
МДУнинг
хизмат
кўрсатган
профессори (1997). Педагогик психология
лабораторияси раҳбари (1966 дан).
Талызина
томонидан
америкадаги
бихевиоризмга
асосланган
усулдан
фарқ
қилувчи
дастурли
ўқитишнинг
фаолият
концепцияси тузилди (1969).
28 декабр 1923 йил Россия, Ярославл, Лучинск
қишлоғида туғилган.
Тализина
фаолиятли
ўқитиш
назариясини
ишлаб чиқишга улкан ҳисса қўшган. У 1950-
йилларда
П.А.Шеварев
раҳбарлигида
бажарилган – ақлий ҳаракатларнинг шаклланиш
жараёнида
қисқариши
хусусиятларини
ўрганган.
1960-йилларда дастурли
ўқитиш бошлангач,
Талызина томонидан
умумий бошқарув
назарияси таҳлил этилган.
Овқат ҳазм қилиш физиологияси
соҳасидаги ишлари учун 1904
йилда Нобел мукофоти билан
тақдирланди.
Павлов шунингдек, ОНФ
типлари
ҳақидаги
таълимотни, қўзғатувчилар
га
барқарор
реакциялар
мажмуаси
сифатидаги
“динамик стереотип” ни
ишлаб чиқди.
Рус
физиологи.
Эволюцион-биологик
(адаптив) мазмунга эга бўлган организмнинг
ўз-ўзини
рефлектор
бошқариш
ҳақидаги
тасаввурлари Павлов учун устувор аҳамиятга
эга бўлди. Павлов шартли стимулни шартсиз
стимул билан боғлаб шартли рефлексни ҳосил
қилиш мумкинлигини исботлаб берди. Одам
ва ҳайвон олий нерв фаолияти орасидаги
сифат фарқларини аниқлаб, Павлов иккита
сигнал системаси тўғрисидаги таълимотни
илгари сурди. Биринчи (сенсор) сигналлар
иккинчи
(нутқ)
сигналлар
билан
ўзаро
боғлиқдир. Сўз, яъни “сигналлар сигнали”
орқали мия борлиқни умумлаштирилган ҳолда
акс
эттиради,
натижада
ҳатти-ҳаракатни
бошқариш характери ўзгаради
|