O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Buxoro Davlat Universiteti
Yüklə 0,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Shahar mushrifi-shahardagi kirim-chiqim ishlarini hisobga
olgan. 49 Ukatxudo-mayda feodallarning vaziri deb ataydilar. Shixna-qal’a boshlig’i Kutvol-qal’a yoki qo’rg’on soqchisi boshlig’i. Harbiy tashkilotlar hamda qo’shin tarixi. Sulton toj-taxti va markaziy hokimiyatining asosiy tayanchi turli qabilalarga mansub doimiy qo’shin edi. Bu asosan otliqlardan iborat bo’lib, uning tarkibiga piyoda qismlar, tig’iz hollarda esa shaharliklar va dehqonlardan tuzilgan lashkarlar ham kirgan. G’aznaviylar qo’shinida turkiylar, seyistonliklar, hindlar, tojiklar, kurdlar, arablardan tashkil topgan harbiy qismlar bo’lgan. Bu holni qo’shinni tarqoq holda qat’iy tobelikda tutib turishga intilish bilan izohlash mumkin, “Barcha qo’shin bir urug’dan bo’lsa deb yozgan edi. Nizomulmulk undan xavf- xatar tug’ilishi mumkin, zero, tirishqoqlik ko’rsatilmaydi, tartibsizliklar sodir bo’ladi. Qo’shinni turli qabilalardan tuzmoq lozimdir”. 1 G’aznaviylar qo’shinida sharqiy chegara viloyatlaridan Movarounnahr, Taroz, Qoshg’ar va Xo’tandan keltirilgan qullar g’ulomlardan tashkil topgan maxsus harbiy qismlar ham bo’lgan. Ular maxsus ta’lim va harbiy tayyorgarlikni xususiy va saroy maktablarida olishgan. G’ulomlar bir necha toifaga bo’lingan. Ularning orasida eng ko’pchilikni 4 mingtasi saroy g’ulomlari tashkil qilgan. Ulardan tashqari ya’ni 300 g’ulom-sulton tanmahramlari va yaxshi kiyingan bayroqdorlar bo’lgan. G’ulomlarning asosiy qismi oddiy jangchi va soqchilik vazifasini o’tashgan, lekin ularning bir qismidan xizmatkor, soqiy, to’shakchi va boshqalar sifatida ham foydalanilgan. G’ulomlar, shu jumladan sulton g’ulomlari xazinadan har yil maosh va oziq-ovqat olishgan. Huquqiy mavqelari va mol-mulklariga ko’ra ular bir xil emas edilar. Ularning ayrimlari yuqori mansablarga hojib, viloyat noibi, sipohsolor kabilarga erishganlar. G’ulomlar aholining boshqa ijtimoiy va etnik qatlamlari bilan aralashmaganlar, shu tufayli mulkdorlar tabaqasining hukmronligini amalga oshirish uchun qulay qurol rolini o’tagan. O’rta asr Sharqida keng tarqalgan “Sodiq xizmatkor (g’ulom) yuzta farzanddan a’lo; farzand otaga o’lim tilaydi; g’ulom esa –uzoq umr tilaydi” kabi maqollar aynan mana shunday holatni aks ettirar edi. 1 Низомулмулк. Сиёсатнома. -T.: 2012. -Б.107. 50 G’aznaviylar qo’shini uch yirik qo’shilmaga ajralib, uchta yirik sarkarda (sipohsolor) boshchiligida Hindiston, Iroq va Xurosonda joylashgan. Barcha qo’shin tepasida katta hojiblar turgan, unga maxsus belgi sifatida nog’ora, tug’, katta yoki kichik nog’ora topshirilgan. Bosh qo’mondon oltin kamar taqilgan qora chakmon va ikki shohli qalpoq kiygan. 1 Mahmud G’aznaviy mamlakatning barcha aholisini ikki toifaga ajratgan: harbiylar va fuqarolar. U jangchilarga maosh to’lagan va ulardan o’zining amr-u-farmonlarini so’zsiz ijro etishlarini talab qilgan. 2 Mahmud G’aznaviy yaxshi tashkil qilingan va qurollangan katta qo’shinga tayangan. Uning ko’plab jangovar fillari bo’lgan, qal’alarni qamal etish uchun otuvchi mashinalar qo’llanilgan, daryodan kechib o’tish paytida suzuvchi ko’priklar qurilgan. Sultonning ko’p sonli qo’shinining aksariyatini sotib olingan va maxsus harbiy ta’lim olgan qullar-g’ulomlar tashkil etgan. G’ulomlarning otryadlari turklar va boshqa xalqlarning jangchilaridan tarkib topgan, ular orasida tojiklar ham ancha bo’lgan. Yüklə 0,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|