O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi f. I. Xaydarov n. I. Xalilova

HA R A K A T 
M A R K A Z I Y 
(fikrlovchi) 
М О Т О Р
(харакатлантирувчи) 
S YEN S O R L I 
(Sezish) 
B O SH Q A R I SH 
B A J A R I SH 
N A Z O R A T 
HARAKAT KOMPONENTLARI 
VA UNING ASOSIY FUNKSIYALARI 

---

69 
Inson faoliyatiga yo’naltirilgan maqsadga erishish uchun shu yo’lda harakat 
qilish tufayli xususiy vazifalarni bajarishga kirishadi. U o’z oldida turgan maqsadni 
amalga oshirish uchun ma'lum vaqt oralig’ida u yoki bu amalni bajaradi. Biror 
matnni kompyuterda tayyorlash uchun inson oldin uni elektr tokiga ulaydi, ekranni 
ishga sozlaydi, uning tugmachalarini bosish orqali harf va so’zlarni teradi, so’ngra 
ma'lum ma'no anglovchi matn paydo bo’ladi. 
Inson faoliyati narsalarni o’zlashtirishga yo’naltirilgan sa'i - harakatlardan 
tashqari: a) tananing fazoviy holati, b) qiyofaning saqlanishi (tik turish, o’tirish), v) 
joy almashish (yurish-yugurish), g) aloqa vositalari sa'i-harakatlari qatnashadi. 
Odatda aloqa vositalari tarkibiga; a) ifodali sa'i- harakat (imo-ishora, 
pantomimika), b) ma'noli ishora, v) nutqiy sa'i- harakatlarni kiritadi.Sa'i-
harakatlarning ushbu turlarida ta'kidlab o’tilganidan tashqari mushaklar, hiqildoq, 
tovush paychalari, nafas olish a'zolari ishtirok etadi. Demak, narsalarni 
o’zlashtirishga qaratilgan harakatning ishga tushishi muayyan sa'i- harakatlar 
P R YE D M YE T L I 
KOMMUNIKASIYA
O 
L M O 
Q
 
S
INDIRM
OQ
 
QUY
IB Y
UB
ORM
OQ
 
Y
UR
IS
H