Ye.N.Sokolov, Vinogradovlar tekshirganlar va ular passiv jarayon emasligi, vegetativ elementlar fiziologik nafas
olish tizimida o’zgarishga sabab bo’lishini tushuntirib berilgan. Ushbu vaqt
reflektor o’zgarishlarni sezgining ob'ektiv ko’rsatkichi sifatida ishlashga imkoniyat
yaratadi. Ma'lumki, sezgini paydo qiluvchi har bir qo’zg’atuvchi, reflektor jihatdan
yuzaga keluvchi jarayonlarni chaqiradi, chunonchi tomirlarning torayishini, teri
galvanik reflektorlarning paydo bo’lishi, teri qalinligining o’zgarishi miyaning
elektr faoliyatining o’zgarishi, ko’zlarning qo’zg’atuvchi tomon burilishi kabilar.
Bularning hamma sezgi jarayonlarning paydo bo’lishini o’z ichiga oladi. Xuddi
shu sababdan ular sezgilarning ob'ektiv ko’rsatkichlari tariqasida xizmat qila oladi.
Tajribalarda shu narsa qayd etilganki, qo’zg’atuvchilar intensivligi oshgan
sari javob reaksiyasi ham intensivroq bo’lib borar ekan. Bu esa sezgilarning
intensivligini asos sifatida ishlatishga muhim negiz hozirlaydi. Tomir va
elektrofizologik reaksiyalar chegaralarga odatdagi qo’zg’atuvchilarga qaraganda
yaqin qo’zg’atuvchilarga nisbatan keskinroq bo’ladi.
Tayanch tushunchalar Adaptasiya (lot. Adaptare moslashtirmoq) - sezgi a'zolarining qo’zg’ovchi
kuchiga moslashuvi natijasida muayyan sezgirlikning o’zgarishi.
Akkomodasiya (yunon. Akkomadatio - moslashish) - ko’zning turli
masofadagi narsalarni ko’rishga moslashuvi.
Analizator ( yunon.
Analusis
bo’laklarga
ajratish)
-
murakkab
neyrofiziologik tizim, odamga ta'sir etuvchi qo’zg’alishlarni idrok etish va uni
tahlil qilish.
148
Afferentasiya (lot, afferens (afferentis) - keltiruvchi) - tashqi va ichki
qo’zg’atuvchilar orqali sezgi a'zolariga ta'sir etish asosida paydo bo’lgan nerv
tizimiga kelib turish jarayoni.
