O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi f. I. Xaydarov n. I. Xalilova

Tayanch iboralar 
Aqliy rivojlanish mezoni 
(ong JQ - aqliy yosh (AYo) va xronologik yosh 
(XYo) orasidagi munosabatni bildiruvchi mezon. A.r.m. ushbu formula orqali 
aniqlanadi: 
JQ = x 100 
Intellektning biror bir yosh shkalasiga suyangan holda test natijalari orqali
rivojlanishini aniqlash mumkin.
Geniallik
(lot. Genius - aql zakovat, buyuk iste'dod) - shaxsning eng yuksak 
darajadagi ijodiyoti bilan o’zini namoyon qilish hodisasi.
Zehn, layoqat
- nerv tizimining ba'zi genetik nazariyalari anatomik-
fiziologik xususiyati bo’lib, u kishida qobiliyatlar tarkib topishi va rivojlanishining 
dastlabki individual tug’ma tabiiy zaminidir.

---

330 
Iste'dod 
- shaxsning ma'lum faoliyatida ifodalanadigan qobiliyatining yuqori 
darajasi. 
Kommunikasion qobiliyatlar
- kishining boshqa odamlar bilan bo’ladigan 
muloqotni yaxshilaydigan va birgalikdagi faoliyatda psixologik qovushuvchanlikni 
ta'minlaydigan qobiliyat.
Layoqat
- nerv tiziminnig ba'zi irsiy determinlashgan anatomfiziologik 
xususiyati. Odamda qobiliyatlarni tarkib toptirish va rivojlanishining dastlabki 
yakka tug’ma, tabiiy zaminidir.
Mayl
- shaxs qiziqishlari va fikrlarining biror faoliyat bilan shug’ullanishga 
jalb etilganligi, shaxsda kuchli istak, hohish tarzida namoyon bo’lib, bajo 
keltirilganda odamga mamnuniyat baxsh etadi.
Musiqiy qobiliyat
- shaxsning musiqiy layoqatini belgilovchi psixologik 
xususiyatlari.
Umumiy iste'dod
- kishining qobiliyatlari birligi. Bu shaxsning aqliy 
(intellektual) imkoniyatlari doirasi bilan faoliyatining o’ziga xosligi darajasini 
belgilab beradi.
Frenologiya
(yunon. phren - ong, logos - ta'limot) - odamda u yoki bu 
xildagi qobiliyatlarning o’sganligini bosh suyagining tuzilishiga qarab aniqlash 
mumkin degan nazariya. Bu nazariya avstriyalik vrach F.Gall tomonidan tavsiya 
etilgan.
Qobiliyatlar
- shaxsning ma'lum faoliyatidagi muvaffaqiyatlarini va osonlik 
bilan biron faoliyatni egallay olishini ta'minlaydigan individual psixologik 
xususiyatlar.