68
shuni ko’rsatadiki, faoliyat tashqi dunyoni ongli psixik aks ettirilishida namoyon
bo’ladi. Har qanday faoliyatda inson o’z xatti-harakatlarini maqsadini anglaydi,
kutilayotgan natijani tasavvur qiladi, sharoitni idrok qiladi va baholaydi,
bajariladigan harakat tarkibini o’ylaydi, irodaviy zo’r beradi, faoliyatning borishini
kuzatadi, muvaffaqiyat va maqlubiyatini o’ylaydi.
Faoliyat bir tomondan, shaxsning rivojlanishi va sifatlarining namoyon
bo’lish sharoiti, ikkinchidan, shu faoliyat sub'ekti bo’lgan shaxsning taraqqiyot
darajasiga bog’liqdir. Barcha faoliyat turlari tarkibida uchta tarkibiy qismni:
maqsad-motiv-harakatni ajratish mumkindir.
Maqsad
- inson faoliyati so’nggi natijasining obrazi sifatida namoyon
bo’ladi va ehtiyojlarini amalga oshirilishidir.
Motiv
- kishini faoliyatga undaydi va unga mazmun baxsh etadi.
Ish-harakat
galdagi bitta oddiy vazifani bajarishga qaratilgan, nisbatan
tugallangan faoliyatning tarkibi. Faoliyatga qaratilgan maqsad ozmi-ko’pmi uzoq
yoki yaqin bo’lishi mumkin. Shuning uchun bu maqsadga erishish odam
tomonidan ana shu maqsad sari harakat qilish davomida uning oldida tug’iladigan
qator juz'iy maqsadlarni izchillik bilan hosil qilishdan iborat bo’ladi. Quyidagi
harakatning muhim tarkibiy qismlari ko’rsatilgan.
Tashqi olamdagi narsalarning holatini va xossalarini o’zgartirishga
qaratilgan harakatlarni ish-harakat
(sa'i-harakat)
deb yuritiladi. Narsalar bilan
qilinadigan istalgan bir ish makon va zamon bilan bog’liq bo’lgan ma'lum
harakatlardan tashkil topadi. Masalan: "A", "I" harflarni yozishdagi harakatlar, bir-
biridan farq qiladi. Odamlarning narsalar bilan qiladigan harakatlari tahlili shuni
ko’rsatadiki, bu harakatlar tashqi jihatdan juda ko’p, rang-barangdir. Shunday
bo’lsa ham, odatda ular uchta sodda elementlardan tashkil topgandir; "olmoq",
"joyini o’zgartirmoq", "quyib yubormoq" bu harakatlar odamning tanasi, oyoqlari
va boshi bilan qilinadigan yordamchi harakatlar bilan amalga oshiriladi. Predmetli
harakat tarkibi quyidagicha izohlanadi.
Dostları ilə paylaş: 
