105
7)
anomal bolani rivojlantirish va uni ijtimoiylashtirish
jarayonining
samaradorligini oshirish.
9.3.Inklyuziv ta’lim.
Har qanday jamiyatda kelajak vorislari bo’lmish farzandlarni ma`suliyatni
his yetadigan, ularni davlat taraqqiyoti va gullab-yashnashiga salmoqli ulush
qo’shadigan munosib fuqarolar bo’lib yetishishlariga katta umid bilan qaraladi.
Bolalar huquqlari to’g’risidagi Konvensiya maxsus ehtiyojli bolalarning ta’lim
olish huquqini ham kafolatlaydi.
Uning 23-bandida maxsus ehtiyojli bolalarning ta’lim tarbiyasi xususida
qisqa va aniq qilib quyidagicha ta’kidlangan: ―Nogiron
bolaning maxsus
ehtiyojlarini aniqlab, uning ijtimoiy hayotga qo’shilishi va shaxs sifatida rivojlana
olishiga yetaklovchi vosita hisoblangan ta’lim olishga har tomonlama yordam
berilishi lozim. Bu qoidadan shu narsa ayon bo’ladiki, maxsus ehtiyojli bolalar
ham jamiyat hayotida to’liq ishtirok etishi, madaniyatga hamohang bo’lib o’sishi,
uning boyliklaridan, go’zalligidan bahra olib
jamiyatning rivojiga hissa
qo’shishlarining ahamiyati juda kattadir.
L.S.Vigotskiy umumiy va maxsus ta’limni uyg’unlashtiradigan ta’lim
tizimini tashkil etish, ya’ni maxsus yordamga muhtoj bolalarni inklyuziv ta’lim
tizimida o’qitishni e’tirof etgan. Ta’lim tizimi shunday bo’lish kerakki,-deb yozadi
L.S.Vigotskiy-“maxsus ta’lim va umumiy ta’lim uyg’unlashib ketishi uchun shart-
sharoitlar yaratilsin”. Buning uchun shunday ta’lim tizimini yaratish kerakki,
maxsus yordamga muhtoj bola o’qish jarayonida har tomonlama rivojlansin.
L.S.Vigotskiy nuqsonli bolani tarbiyalashning vazifasi bu boladagi nuqsonlarni
kompensasiya qilish va uning hayotga integrasiyasini ta’minlashdir, deb
hisoblaydi.
Barcha
bolalarni, ularning jismoniy, aqliy, ijtimoiy, hissiy, tili va boshqa
xususiyatlaridan qat’iy nazar o’qishga qabul qilinishlari lozimligi haqidagi xalqaro
qonuniy hujjatlarda ta’kidlanishicha:
-Har bir bola ta’lim olish va o’ziga muvofiq
darajada bilimga erishish
huquqiga ega:
-Ma’orif tizimi va ta’limiy dasturlar turli xil xususiyat va ehtiyojlarni
hisobga olgan holda tuzilib, shu ishga yo’naltirilsin. Maxsus yordamga muhtoj
bolalar uchun oddiy maktablarga borish imkoniyati yaratilsin;
-Maxsus yordamga muhtoj bolalar bilan ishlash
oddiy maktablarning ish
faoliyati doirasiga kirar ekan, bu jarayon quyidagi maqsadlarga erishishning eng
samarali vositasi bo’la oladi:
106
-Ajratib qo’yish illatiga qarshi kurash;
-Do’stona insonparvar jamoalarni yaratish, o’z tarkibiga maxsus ehtiyojlari
bo’lgan shaxslarni olgan jamiyatni qurish;
-Barcha bolalarning ta’lim olishiga erishish.
Maxsus ehtiyojli bolalar ham jamiyatning to’laqonli va teng huquqli a’zosi
ekanligi e’tirof etilib, ular ta’limida alohida yangicha yondashuv Integrasion
hamda Inklyuziv ta’lim tizimi yuzaga keldi.
“Integratsiya”
tushunchasi ingliz tilidan olingan bo’lib, “integrative”-qo’shiluvchi,
birlashuvchi,
integration-qo’shilish,
birlashish-degan
ma’nolarni bildiradi.
Integratsiya ta’limga jahon miqyosida turlicha yondashishlar mavjud.
Shuni qayd
etib o’tish kerakki, deb yozadi Ture Yonsan-integratsiyaning yolg’iz o’zi maqsad
emas, nogiron bolani umumta’lim sharoitga joylashtirish integratsiyaga qarab
qo’yilgan birinchi qadamdir. Ammo bu ta’lim tizimi bolani o’rganish orqali
aniqlangan ehtiyojlarni to’la qondirishni talab etuvchi
aniq resurslar va olib
boriladigan ishlardan iborat aniq reja asosida amalga oshiriladi.
1
L.M.Shipsina
integrasiyani ikkita turga ajratgan: ijtimoiy va pedagogik integrasiya. Ijtimoiy
integratsiya turida ijtimoiy munosabatlarni imkoniyati cheklangan bolalarning
ta’lim tizimiga moslashtirishni nazarda tutadi. Pedagogik integratsiyada bolaning
qobiliyatlarini o’quv rejaga moslashtirish nazarda tutiladi.
Dostları ilə paylaş: