O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi namangan davlat universiteti

Menga u yoki bu mamlakat reklamasini ko’rsating , men sizga bu 
mamlakat haqida hamma narsani aytaman:
62
Demak reklama ijtimoiy 
ahamiyatiga ko’ra, shaxsni ijobiy maqsadlar sari undovchi faoliyat motivini 
kuchaytiruvchi , ijobiy hayot obrazini shakllantiruvchi , ijtimoiy qadriyatlar va 
stereotiplarni targ’ib qiluvchi vosita bo’lib xizmat qiladi. 
Reklamaning ta’limiy vazifasi-
bu yuqoridagi vazifalardan tubdan farq qilib , 
uni anglash , idrok qilish yangi bilim , ma’lumot va tasavvurlarning hosil 
bo’lishiga , intellectual salohiyatning oshishiga ta’sir qiladi . Insoniyat jamiyatning 
eng noyob va amaliy isbotlangan kashfiyotlari, tajriba va izlanishlarning mahsuli 
sifatida paydo bo’lgan eng yangi texnika, texnologiya turlaridan foydalanish 
qoidalarini is’temilchilarga tanishtirish imkonini reklama xizmatlari bajaradi. 
Reklamalar ddoimo aniq bilim va maqsadga asoslanilgan tarzda ishlab chiqiladi, 
bu esa reklama samaradorligini ta’minlaydi. Bu haqida Alina Dudareva “Reklama 
obrazi. Erkak va ayol “ kitobida shunday ta’kidlagan :
Samarali reklama to’g’ri 
62
Karimova L.I. Sotsialnaya psixologiya I relama. Ucheb.posobie.-Tashkent:Sentr po podgotvke k izdaniyu 
uchebniy literature , 2004.-20 s. 

---

tanlangan va bilimlarga asoslangan faoliyat natijasidir. Reklama ta’sir 
etishining psixologik mexanizmlarini bilish xatoga yo’l qo’yishning oldini 
olibgina qolmay , balki uning maksimal darajada samarali chiqishini 
ta’minlaydi”
63
 
Reklama is’temolchi fikriga va xulq-atvoriga ta’sir qiladi. 
Shuningdek , reklamaning samaradorligi unda ruhiy jarayonlarga qay darajada 
ahamiyat berilganligiga bog’liq. Insonning u yoki bu reklama qilinayotgan 
mahsulotlarning idrok qilinishida ishonch muhim rol o’ynaydi, chunki reklama 
ishlab chiqaruvchilarda mijoz ishonchini qozonish qobiliyati mavjud . Insondagi 
bu sifat shaxs xulq-atvoridagi konformizm yoki nokonformizm fenomeni bilan 
bog’liq ekanligini ko’rsatadi. Xulosalarga ko’ra, odamlarda reklamalarga tez 
ishonmaslikka moyillik yuqori bo’ladi. F.G.Pankratov fikricha, reklamaning inson 
xulq-atvorida ifodalanishga ichki va tashqi omillar ta’sir qiladi. 
Tashqi omil ayni paytda atrofda yuz berayotgan barcha narsalar bo’lishi 
mumkin. Bu tabiat sharoitlari, yonma-yon turgan odamlar va boshqalar. Ichki omil 
–ichingizda ayni vaqtda yuz berayotgan barcha hodisalar. Masalan, turli 
buyumlarga sizning munosabatingiz, sog’lingiz, qarashlaringiz, ta’sirlanishingiz, 
o’tmish tajribalaringiz va boshqalar bo’lishi mumkin. Bunday ichki va tashqi 
omillar ta’sirida paydo bo’lgan psixologik holat natijasida aniq faoliyat yuzaga 
keladi. Reklama axborotlarini qo’zg’atuvchi, ta’sirlantiruvchi sifatida baholash 
to’g’ri bo’ladi. Bunday qo’zg’atuvchilarga rang, tasviriy shakl, kontrasy, hajm, 
intensivlik, reklamaning yangilik darajasi va boshqalarini kiritish mumkin. 
Iste’molchida mahsulotni sotib olishga bo’lgan xohishning hosil bo’lishida 
mahsulotning iste’molchilik qiymatidan tashqari uning qulayligi, yoqimli bo’lishi, 
ramziy qadri, boshqa mahsulotlardan afzalligi, yangi imidj bilan nomlanganligi 
xarid hissini uyg’otish ahamiyatiga ega. 
Reklamadagi ta’sir etish va ishontirish usuli uning iste’molchilar ongaga 
bevosita kuchli ta’sir etishni belgilaydi. Ongdagi o’rnashib qolgan stereotiplarga 
ko’ra ishonchning namoyon bo’lishi turlicha tafovutlanadi. Tadqiqotchi olimlar 
D.F.Endjel, R.D.Blekuell, P.U.Miniardlarning ta’kidlashlaricha , ayollar 
erkaklarga nisbatan, keksalar yoshlarga nisbatan ko’proq mahsulot yorlig’iga 
etibor beradilar. Iste’molchilarning deyarli 80 foizi xarid davomida doimiy yoki 
orada mahsulot yorlig’ini o’qiydilar. Ko’chilik iste’molchilar ana shu yorliq 
ma’lumotlari ta’sirida xarid qiladilar. Demak, reklamalarni adekvat idrok qilishda 
va samarali xaridni amalga oshirishda shaxs ijtimoiy xususiyatlari va hayotiy 
tajribalari muhim ta’sir ahamiyatiga ega. 
Ta’sir etish reklama mahsulotlarini tanqidsiz idrok etishga aloqador bo’lib, 
bunda biron narsa isbotsiz rad etilmaydi yoki tasdiq etilmaydi. Bu yerda matbuot 
manbalari asosiy rol o’ynaydi. Olimlar psixomotor va prestij ta’sir etishni 
farqlaydilar. Birlamchi psixomotor ta’sir etishning mohiyati tanqidsiz idrok etishga 
aloqador holat asosida axborot bilan kelishishiga tayyorgarlikni bildiradi. Tazyiqli 
ta’sir etish esa yuqori avtoritetga ega bo’lgan manbalardagi axborotlar ta’sirida 
fikrning o’zgarishidir. G.M.Andreva ta’sir etish kompanentiining besh shaklini 
alohida ajratib ,bu kommunikatsiya tizimini ifodalanishini ta’kidlaydi. Bular 
63
Alina D.Reklamniy obraz. Mujchina I jenshina. – M.:RIP-xolding,2003.-10s. 

---

kommunikator, xabar, guruh, kanal, samaradorlik. Kommunikator ommaviy 
axborot sistemasida jamoa xarakteriga ega bo’ladi;radio suhandni bilan televidenie 
suhandoni bergan ma’lumot turlicha idrok qilinadi. Xuddi shunday og’zaki va 
yozma muloqotning psixologik ta’siri farqlanadi. 
Ishontirish usuli ommaviy tarzdagi kommunikatsiya kanallari orqali umumiy 
fikrni shakllantirishning ob’yektiv usulini ifodalaydi. Ishontirish – mavjud 
qarashlar va munosabatlarni o’zgartirish yoki yangilarini shakllantirish maqsadida 
inson tafakkuridagi oqilona daqiqalarni qayta ko’rib chiqishdir. G.M.Andreeva 
buni quydagicha ta’kidlaydi: