O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi qarshi davlat universiteti o„zbek tilshunosligi kafedrasi
Yüklə 0,84 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
KIRISH
Muloqot – insonlar orasidagi murakkab jarayon bo‗lib, ma‘lumot almashish, shuningdek suhbatdoshlarning bir-birini tushunishi va qabul qilishi. Muloqotning subyekti tirik jonzotlar, ya‘ni insonlar hisoblanadi. Umuman olganda, muloqot har qanday tirik jon uchun xarakterlidir. Ammo insongina verbal va noverbal muloqotni bir vaqtda bajarish qobiliyatiga ega. Axborot uzatuvchi – kommunikator, axbort qabul qiluvchi – retsipiyent deb nomlanadi.
Muloqotda tarkib, maqsad va vosita singari bir qator aspektlarni ta‘kidlab ko‗rsatish mumkin: 1
Muloqot tarkibi – shaxslararo aloqada bir shaxsdan ikkinchi shaxsga uzatiladigan axborot. Bu subyektning ichki kechinmalari, tashqi muhitdagi voqea-hodisalar ifodasi bo‗lishi mumkin. Muloqot maqsadi – ―Nima maqsadda jonzot muloqot aktiga kirayapti?‖–degan savolga javob bo‗lishi kerak. Bu yerda yuqorida keltirilgan prinsipning ham o‗z o‗rni mavjud. Hayvonlar o‗rtasida muloqot maqsadi biologik talab doirasidan chiqmaydi. Insonlarda esa maqsadlar turli tuman bo‗lishi mumkin va o‗zida ijtimoiy, madaniy, ijdiy, estetik va boshqa zaruriyatlarni jamlashi mumkin. Muloqot vositasi – muloqot jarayonida bir shaxsdan ikkinchi shaxsga uzatiladigan axborotni kodlash, uzatish, ma‘lumotni qayta ishlash usullari. Axborotni kodlash – bu uni uzatish usuli. Insonlar o‗rtasida axborot uzatish uzvlari, nutq va boshqa belgili sistemalar: yozuvning texnik vositalari hamda axborot saqlash vositalaridan foydalanish mumkin. «Muloqot» atamasi ko‗p holarda verbal, ya‘ni so‗z, lisoniy vositalar orqali va noverbal, so‗zsiz, nolisoniy vositalar (imo-ishora, har-xil belgi, nishona, ramz, simvollar) orqali axborot berish va bir-birining ta‘siriga ko‗ra verbal yoki noverbal muloqot sifatida tasnif qilinadi.
1
Немов Р.С. Психология. Книга 1: Основы общей психологии. – М., Просвещение, 1994.
|