180
koʻramizki, fazalar chegarasining xarakteriga qarab, suv ba‘zan sirt-nofaol, ba‘zan
sirt-faol modda boʻlishi mumkin.
Umuman olganda, eritmalarning sirt tarangligini kamaytiruvchi mоddalar sirt-
faol mоddalar (SFM) deb nоm оldi. Avval ta‘kidlaganimizdek
Gibbs taklif qilgan
tenglamada:
dC
d
RT
С
G
dagi «
dC
d
» ni Rebinder
―sirt-faollik‖
deb atagan edi. Bu tenglamadagi G-
moddaning sirtdagi konsentratsiyasi uning hajmiy konsentratsiyasidan qancha ortiq
ekanligini koʻrsatadi va u
―ortiqcha miqdor‖
yoki
―Gibbs adsorbsiyasi‖
deyiladi,
C - moddaning hajmiy konsentratsiyasi.
Sirt-faollik
dC
d
ni biz grafik usuli bilan aniqlashimiz mumkin.
Buning uchun
grafik chizib absissalar oʻqiga konsentratsiya ―C‖ ni, ordinatalar oʻqiga sirt
taranglik ―
―ning qiymatlarini qoʻyib, (
- C) bogʻliqlik diagrammasi tuziladi.
-
C chizigʻiga izotermaning boshlanishidan urinma oʻtkazilib uni ordinata chizigʻi
bilan kesishguncha davom ettiriladi. Kesishgan joydagi urinma bilan ordinatalar
chizigʻining orasidagi burchakning tangensi olinadi.
tg
dC
d
G
Bu yerda, G - sirt faollik. Manfiy
boʻlgan
moddalar uchun G-musbat
qiymatga ega boʻladi. Agar
musbat boʻlsa, modda sirt-nofaol hisoblanadi
(90-rasm).