Oʻzbekistоn respublikasi оliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi r. I. Ismailov, R. M. Davlatov, M. B. Mamatqulova

121-rasm. Sirgʻaluvchi sharchali Xepler viskozimetri
: 1-sharcha; 2-suyuqlikli 
nay; 3, 4, 5 nayning doirasimon me‘yoriy belgilari; 6 –termostatlovchi suyuqlikli hammom; 7 -
termometr; 8 –asbobni termostatga ulaydigan uskuna (shtutser); 9 –me‘yorlagich. 
121-rasmdagi sirgʻaluvchi sharchali viskozimetr asbobi oddiy ishlash tamoyil 
(prinsip)iga ega boʻlib, nyuton suyuqliklarining qovushqoqligini aniq qiymatlarda 
oʻlchashga asoslangan. Buning uchun oʻz ogʻirlik kuchi ta‘sirida qulayotgan 
sharning suyuqlikli nay orqali oʻtish tezligi oʻlchanadi. Bunda tajriba yoki uning 
natijasi uch marotaba oʻrganiladi va shundan soʻng, sharchaning yiqilishi uchun 
ketgan vaqtning oʻrtacha qiymati chiqarilib, aniq xulosaga kelinadi. 
Xepler viskozimetri yuqori qovushqoqlikka ega materiallarning reologik 
xossalarini tadqiq qilish uchun universal sinov asbobi hisoblanadi. Ushbu asbob 
yordamida shishasimon va 
yopishqoq hamda yuqori elastiklikka ega 
polimerlarning, haroratga va ogʻirlik kuchiga hamda uning ta‘sir qilish vaqtiga 
nisbatan, mexanik koʻrsatgichlari aniqlanadi. Polimer materiallarning harorati va 
ogʻirlik kuchini aniqlash natijasida termomexanik egrilar chiziladi va bu orqali 

---

233 
sinalayotgan polimerning shishalanish va oqish haroratlarini topish imkoni paydo 
boʻladi. 
Tayanch tushuncha va iboralar 

polimerlar eritmalari
, 
boʻkish
,
solvatlanish
,
yuqori molekulyar birikmalarning 
himoyaviy ta‘siri, nisbiy qovushqoqlik, Puayzel tenglamasi, oltin soni,
polimerlar 
eritmalari termodinamikasi, suyuqliklarning oʻzaro aralashish jarayoni,
Xepler 
viskozimetri 
23-§. KOLLOID SISTEMALARNING VA POLIMERLARNING