Oʻzbekistоn respublikasi оliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi r. I. Ismailov, R. M. Davlatov, M. B. Mamatqulova

124-rasm.Suyuqliklarning reologik xossasini oʻzgarishi. 
Nyutoncha 
suyuqliklar
Nyuton 
qonuniga 
boʻysunadi 
va 
ularning 
qovushqoqligi 
siljituvchi 
kuchlanishga 
bogʻliq 
emas 
va 
oʻzgarmasdir. 
Nonyutoncha 
suyuqliklar
Nyuton 
qonuniga 
boʻysunmaydi 
va 
ularning 
qovushqoqligi siljituvchi kuchlanish oʻzgarishi bilan oʻzgaradi, bular oʻz navbatida 
statsionar
va 
nostatsionar suyuqliklar
ga boʻlinadi. 
Statsionar suyuqlik
ning 
reologik xossalari vaqt oʻtishi bilan oʻzgarmaydi, 
nostatsionar suyuqliklar
ning 
reologik xossalari vaqt oʻtishi bilan oʻzgarib ketadi. 

---

237 
Kuchlanishning 
relaksatsiya 
vaqti 
(davri)
moddiy 
sistemalarning 
molekulalari yoki boshqa struktura birliklari harakatchanligi bilan tavsiflanadi. 
Ular bir-biriga nisbatan siljiy oladi. Shu sababli jismda deformatsiya tufayli 
vujudga kelgan kuchlanish jismdan yuk olib tashlangandan keyin kamayib ketadi 
Ammo, (125-rasm, 1-egri) kuchlanish olinganda ham jism avvalgi holatiga 
qaytmaydi, bunda elastik defomatsiya boshqa tur deformatsiyasiga aylanadi. Agar 
elastomer vulqonlangan boʻlsa, kuchlanish relaksatsiyasi kimyoviy bogʻ tugunlari 
yechilmaguniga qadar davom etishi mumkin (2-egri) 
125-rasm. Kuchlanish relaksatsiyasi
. 
Kuchlanishning ma‘lum vaqt ichida tarqalib yoki yoʻqolib ketish hodisasi 
relaksatsiya 
deb ataladi. Relaksatsiya zarrachalarning issiqlik harakati tufayli sodir 
boʻladi, shuning uchun bu hodisa barcha moddalarda uchraydi. 
23.2-§.
 
Gellar va iviqlar.