O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. S. Razikov
Yüklə 1,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Kuchlanish. Agar shartli ravishda xavfli deb odam
mustaqil ravishda tokdan oʻzini ajratib ololmaydigan kattalik qabul qilinsa, bunda 42 Vdan 200 Vgacha miqdordagi kuchlanishlar xavflidir. Ayniqsa 42 Vdan 100 Vgacha boʻlgan diapazondagi kuchlanishlar diqqatga sazovor. 200 dan – 1000 V oraligʻidagi kuchlanishlar ham xavfli, lekin bu orada xavfning oʻsishi kuzatilmaydi. 1000 Vdan yuqorida esa bu kuchlanishning kishi tanasiga salbiy ta’siri yana ortib ketadi (9. 1-rasm). Agarda kishi bir necha kilovatli simni ushlab olsa, u oʻzini simdan mustaqil ravishda ajratib ololmaydi, lekin koʻpgina holatlarda xavfli qismlarga tegishdan odam bilan uskuna orasida elektr yoyi paydo boʻlib, odamni uskunadan “otib” yuboradi. Bu holat kishini biror yerini kuydirsa ham oʻlimdan asrab qolishi mumkin. 9. 1-rasm. Shikastlanish havfining kuchlanishiga bogʻliqligini koʻrsatuvchi grafik. Shunday qilib, xavfsiz kuchlanish kattaligi sifatida quruq ish joylarida 42 V, namroq ish joylarida 12 V qabul qilingan. Albatta, bu tok kuchining miqdoriga ham bog‘liq. Shuning uchun aloxida xavfli ishlarda 42 va 12 V qabul qilingan. 99 Ochiq ish joylarida tok oʻtayotgan biror sim uzilib, yerga tushgan holda yoki biror elektr uskunasining yerga ulangan joyi- dan yerga tok oʻtishi natijasida oʻsha yerda kuchlanish paydo boʻladi. Bu zonaga kirgan odam ikki oyogʻi tegib turgan tuproq- dagi ikki nuqta orasida (0,8 m) potensiallar ayirmasini sezadi. Bu qadam kuchlanishi deyiladi. Qadam kuchlanishi oʻtkazgichgacha boʻlgan masofaga va qadamning katta-kichikligiga bogʻliq. 9. 2-rasm. Yerga uzialib tushgan tokli simdan tuproqqa tokning tarqalish grafigi. 9. 2-rasmdan koʻrinib turibdiki, yerda potensiallar ayirmasi- ning tarqalishi giperbola qonuniga boʻysunar ekan. Tokning tarqalish radiusi 15-20 m ni tashkil qiladi. Bu zonadan tashqarida potensiallar ayirmasi deyarli sezilmaydi. Simning yerga tegib turgan nuqtasidan uzoqlashgan sari qadam kuchlanishi keskin kamayib boradi. l 1 masofada turgan kishining oyoqlari orasidagi potensiallar ayirmasi U 1 boʻlsa, undan yaqinroq l 2 masofadagi kishining oyoqlari orasidagi potensiallar ayirmasi U 2 . Koʻrinib turibdiki U 1 <<U 2 . Endi shu masofada turgan, lekin katta qadam tashlagan kishini koʻraylik – U 3 . Bunda U 3 >>U 2 ligi darxol seziladi. Bulardan shunday hulosa qilish mumkin: qadam kuchlanishi ta’siriga tushib qolgan kishi avvalo tahlikaga 100 tushmasligi, shoshmasligi va qoʻrqmasligi kerak. Oʻzini qoʻlga olib, toʻxtab, atrofni diqqat bilan nazorat qilishi, tokning yerga oʻtishi mumkin boʻlgan joyni topishi va shu nuqtadan qarama- qarshi tarafga mayda qadamlar bilan yurib, shu zonadan chiqib ketishi kerak. Qadam qancha katta boʻlsa, oyoqlar orasidagi potensiallar ayirmasi shuncha katta boʻlishini esda tutmogʻi kerak. Yüklə 1,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|