O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. S. Razikov

12. 2. ATKdagi yongʻinlarning asosiy sabablari 
Korxonalardagi yongʻin xalq xoʻjaligiga katta zarar yetka-
zadi va koʻpincha odamlar bilan baxtsiz hodisalar bilan birga 
keladi. Materiallarning yonishi va ATKda yongʻinlarning paydo 
boʻlishining asosiy sabablari: 
- yongʻinga ehtiyotsizlik bilan munosabatda boʻlish; 
- payvandlash va boshqa issiq ishlarni bajarishda yongʻin 
xavfsizligi qoidalarini buzish; 
- elektr jihozlarini ishlatish qoidalarini buzish; 
- isitish moslamalarining notoʻgʻri ishlashi; 
- termal pechlarning notoʻgʻri ishlatilishi; 
- transport vositalarini isitish moslamalarining ishlash reji-
mini buzish; - akkumulyator va boʻyash ishlarini bajarishda yon-
gʻin xavfsizligi qoidalarini buzish; 
- yogʻda moylangan tozalash materiallarining oʻz-oʻzidan 
yonishi; 
-statik va atmosfera elektr energiyasi va boshqalar.
Harakatlanuvchi tarkibni ishlatish paytida yongʻinlarning 
eng koʻp uchraydigan sabablari quyidagilardir: 

---

126 
- avtomobilning elektr jihozlarining notoʻgʻri ishlashi; 
- dvigatelda ifloslik va yogʻning toʻplanishi; 
-dvigatellarni yuvish uchun tez yonuvchi suyuqliklardan 
foydalanish; 
- yoqilgʻi bilan ta’minlashdagi nosozliklar; 
- elektr ta’minoti tizimiga bevosita yaqin joyda chekish, 
dvigatelni isitish yoki mexanizmlarning nosozliklarini aniqlash 
va bartaraf etish uchun ochiq olovdan foydalanish; 
- gaz ballonli avtomashinadagi jihozlarning mahkamligini 
buzish va boshqalar.
Yongʻinlarning kelib chiqish sabablarini bartaraf etish 
avtomobil transporti korxonalarida yongʻin xavfsizligini ta’min-
lashning muhim shartlaridan biridir. Yongʻinning oldini olish 
loyihalash va qurish jarayonida ham, avtotransport korxonalarini 
ishlatish jarayonida ham amalga oshiriladigan tadbirlarni 
birlashtiradi.
ATKda yongʻinga qarshi koʻrsatmalar va yongʻin-texnik 
minimum boʻyicha darslar oʻz vaqtida tashkil etilishi kerak. 
Hududda, ishlab chiqarish, ma’muriy, omborxona va yordamchi 
xoʻjaliklarda qat’iy yongʻin rejimini oʻrnatish kerak. Maxsus 
chekish joylari belgilanishi va jihozlanishi kerak. Ishlatilgan 
tozalovchi material uchun qopqoqli metall qutilar taqdim etiladi. 
Yonuvchan moddalarni saqlash uchun joylar belgilanadi va ular-
ni bir martalik saqlashning ruxsat etilgan miqdori belgilanadi.
Avtoturargohlarda, texnik xizmat koʻrsatish va ta’mirlash 
binolarida, hududlarda, ustaxonalarda, omborlarda, yongʻinga 
xavfli obyektlarda yongʻin xavfsizligini ta’minlash uchun mas'ul 
shaxslar tayinlanishi kerak. Barcha xonalar va transport 
vositalari zamonaviy yongʻinga qarshi uskunalar bilan ta’min-
lanishi kerak.
Odamlarni, transport vositalarini, jihozlarni va boshqa 
moddiy boyliklarni tez evakuatsiya qilishni ta’minlash uchun 
ATKda evakuatsiya rejasini ishlab chiqish kerak. Yongʻin sodir 

---

127 
boʻlgan taqdirda, bu haqda oʻt oʻchirish brigadasiga xabar 
bergandan soʻng, ATK oʻt oʻchirish brigadasi, ixtiyoriy yongʻin 
brigadasi ma’muriyatining harakatlari birinchi navbatda odam-
larning xavfsizligini va evakuatsiyasini ta’minlashga qaratilgan 
boʻlishi kerak.