O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi samarqand davlat universiteti aminov I. B., Bustanov X. A., Raximov S. Z

File 
Tgapsfer 
Protocol 
(FTP) 
— fayllarni uzatish 
bayonnomasi: 
• 
Telnet 
— uzoqdan murojaat qilish bayonnomasi, yani 
buyruqlarni uzoqdagi kompyuterda masofadan turib ijro etish; 
• 
Simple Mail Tgapsfer Ptotocol (SMTP) 
— elektron pochtani 
yuborishning oddiy bayonnomasi; __ 
• 
Hyper Text Tgapsfer Protocol (HTTP) 
— gipermatnni 
uzatish bayonnomasi (Worid Wide Web da axborotlarni uzatishda 
ishlatiladi); 
• 
Network 
News 
Tgapsfer Protocol 
(NNTP) — yangiliklarni 
(telekonferenciyalarni) uzatish bayonnomasi. 
Foydalanuvchilarni 
tizim 
bilan 
muloqoti 
matnli 
interfeysni ishlatgan holda UNIX operacion tizimi asosida yoki hozirda 
anchagina keng tarqalgan MS Windows/Windows NT muxitida amalga 
oshirilib, bu muxit uchun Internet ning barcha texnologiyalari va 
servislari bilan ishlaydigan amaliy dasturlar mavjuddir, bu dasturlar o’z 
navbatida oddiy va qulay grafik interfeysga ega. UNIX ma’lumotlarni 
tarmoq ichida kodlash uchun KOI-8 kodlari ishlatiladi, Windows 
muxitida esa ANSI standartidagi kodlar ishlatiladi. 
10.2. Internet tarmog’i va qidiruv tizimlarida mutaxassilikka doir 
ma’lumotlarni izlash, saqlash va foydalanish texnologoiyalari.
Axborot hayotimizda muhim ahamiyatga ega ekan, uni Internetdan 
kerakli vaqtda, zarur miqdorda, qisqa vaqt ichida olib turishimiz kerak 
bo'ladi. Lekin, Internetdan axborotni qisqa vaqt ichida olish muammosi 
ham bor. Bu darsda shu muammoni hal etish usullaridan birini ko'rib 
chiqamiz. 
Qidiruv tushunchasi.
Intеrnеt tarmog’idagi qidiruv tushunchasi 
shuni anglatadiki, bunda har bir foydalanuvchi o’ziga kеrakli bo’lgan 
biror ma'lumot yoki matеrialni maxsus qidiruv tizimlari orqali topish 
imkoniyatiga 
ega 
bo’ladi. 
Internet - bepoyon axborot ummoni. Axborotlar Internetda millionlab 

---

271 
Web-sahifalarda saqlanadi. Bizga kerakli axborot saqlanadigan Web-
sahifani topish uchun uning Internetdagi adresini bilish zarur. Ammo 
internet soat sayin yangi axborotlar bilan boyib boradi. Shuningdek, 
ba'zi (eskirgan) axborotlar Internet tarmog'idan chiqarib tashlanadi. 
Internetdagi ko'p foydalaniladigan Web-sahifalar adreslari maxsus 
ma'lumotnomalarda chop etib turiladi. Lekin ulardan to'liq axborot olib 
bo'lmaydi. Chunki Internetdagi barcha Web-sahifalar adreslarini chop 
etish uchun juda katta hajmli kitob kerak bo'ladi. Bu kitob chop etib 
tugatilmasidan Internetdagi bir qancha adreslar o'zgarishi aniq. Bu 
muammo maxsus Qidiruv tizimlari yaratilishi bilan osonlikcha hal etildi. 
Intеrnеt tarmog’i foydalanuvchilari qidiruvni Intеrnеt muhitida 
joylashgan vеb-saytlar, ularning manzili va ichki ma'lumotlari bo’yicha 
olib borishi mumkin. Bu esa foydalanuvchiga kеrakli bo’lgan axborotni 
samarali qidirish va tеz topish imkoniyatini bеradi.