O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus talim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti a. Yu. Xudoyberdiyev turistlar xavfsizligini ta’minlash oliy talimning 810000 – «Xizmat ko’rsatish»

Yangi Zelandiya. Yangi Zelandiyaliklar – juda xushmuomila, do’stona xalq.
Chet ellik mamlakatda bo’lar ekan, ko’cha-kuyda mutlaqo notanish odamlarni
salomlashganini ko’rib, bundan ajablanadi. Hamma joyda xotirjamlik va osoyishtalik
muhiti hukmron. Iqlim ham shunga mos. Masalan, Shimoliy orolda yilning eng sovuq
oylari – iyun-avgust. Deyarli Ukrainaning aprel-may oylariga xos. Jinoyatchilik
dunyoning har qanday boshqa mamlakatlaridagiga nisbatan juda kam darajada.
Hukumat va davlat apparatlarida korrupsiya umuman yo’q deyish mumkin
bo’lmasada, juda past. Davlat vazirlari tanqo’riqchilarisiz va kuzatuvchi
amaldorlarsiz yurishadi, ba’zan siz ularni sepurmarket navbatlarida uchratib
qolishingiz, o’zingizni qiziqtirgan muammolarni muhokama qilishingiz mumkin.
Tabiiyki, vazirlar huzuriga yo’l ochiq, bemalol to’siqsiz kirib borish mumkin. Yana
bir ajabtovur hol: Yangi Zelandiyada mehmonxona, restoranlarda choy puli berishga
urinmang – sizni tushunishmaydi.
Kalit so’zlar: ksenofobiya, turbiznes, jaxldor, siyosat, maschit, jarima, xulq-
atvor, o’zini tutish, vaziyat, tahdid, Tunis, Nord-Ost, sovet qo’l ostida bo’lgan
kengliklar.
Nazorat savollari:
1. Xalqaro ixtiloflar turistik biznesga qanday ta’sir qiladi?
2. Ksenofobiya nima?
3. Italiyada turistik biznes.
10-mavzu. Turizmning ixtisoslashgan shakllarida xavfsizlik 
sharhi
Reja:
10.1. Tog’ turizmida xavfsizlik xususiyatlari
10.2. Chang’i turizmi xususiyatlari
10.3. Piyoda turizm xususiyatlari
10.4. Suv turizmi xavfsizlik qoidalari
172

---

---

10.1. Tog’ turizmida xavfsizlik xususiyatlari
Tog’ turizmi sayohatning faol shakllaridan hisoblanadi va kishidan sport
ko’nikmalari va hatto tegishli malakani talab qiladi. Ayrim baholarga ko’ra, faol 
turizm umumiy oborotida jahon tog’ turizmi ulushi 23 5ga yetadi. Tabiiyki, bunday
qishda ishtirokchilar uchun ma’lum xavfsizlik me’yorlarini va uning hayot va
salomatlikni himoya qilish
elementlarini ishlab chiqish zarur. Avvalo, xavf-xatar
darajasini belgilash zarur.
Ekspertlarning fikricha, tog’larda ko’proq aylanma qiyaliklar, qor uyumlari qor
ko’chishi, sel, toshqin, tosh qulashi, momqoldiroq, yoriqlarni qor ko’mishi, shamol,
yog’ingarchilik, ko’z qamashishi, quyosh radiasiyasi ortishi jiddiy xavf tug’diradi.
Tog’lardagi sharoit tog’ yurishlari alohida taktikasini belgilaydi: albatta, balandlik
iqlimiga moslashish, ryukzaklarni iloji boricha yengillashtirish, harakatlanishni
ertalabki soatlarga mo’ljallash talab etiladi. Chunki quyosh radiasiyasi ham kam
bo’ladi. Qor ko’chishi, tosh qulashi, daryo suvlari toshishi ehtimoli kamroq bo’ladi.
Tog’larda xavfsizlik taktikasi choralariga quyidagilar kiradi: qiyaliklar bo’ylab
ko’ndalang yo’l tanlash, tunash uchun joyni sinchiklab tanlash, yengil (og’ir) yo’l
uchastkalarini diqqat bilan ko’zdan kechirib chiqish, murakkab joylarni qayta ko’rib
chiqish, ehtiyot chorasi sifatida harakatlanishning boshqa xavfsiz yo’llarini belgilab
olish. Razvedka qulay joyda (misol uchun, teskari tomondan yoki qor uyumi
qiyaligidan) kuzatish orqali olib boriladi. Ko’rinish darajasi doirasida razvedka va
yo’lni belgilab olish ikki kishilik guruh, uch kishilik guruh, yoki ikki kishilik guruhni
qaytib kelish vaqti va joyi shartlashilgan holda o’tkaziladi. Razvedka va marshrutni
ishlab chiqish odatda kechqurun o’tkaziladi (tunashga to’xtagandan keyin, lekin
kechki ovqatdan oldin). Yoki ertalab (asosiy guruh chiqishi oldidan) o’tkaziladi.
Hozirgi vaqtda tog’ yurishni xavfsizligini ta’minlash uchun uni o’tkazilish