O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus talim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti a. Yu. Xudoyberdiyev turistlar xavfsizligini ta’minlash oliy talimning 810000 – «Xizmat ko’rsatish»

6.5. Odamlar nolegal trafigi bilan kurash
Trafik – bu Xotin-qizlar, erkaklar va bolalarni doimiy yashash joyidan ularni
ishlatish va jinsiy ekspluatasiya qilish maqsadida uyushgan holda olib chiqib ketilishi
bilan bog’liq yashirin biznesdir. Nolegal migrasiyadan farqli ravishda trafikda aldov,
zo’ravonlik va ishlashga, jinsiy xizmat ko’rsatishga majbur etish, qo’rqitish mavjud,
qurbonlar uyiga qaytish imkoniyatiga ega emaslar. Xalqaro hujjatlarda trafik qul
savdosining shakli sifatida tan olingan va qonun bo’yicha ta’qib qilinadi.
Dunyoda har yili 4 mln dan ortiq kishi odam savdosi qurboni bo’ladi. Bu
jinoyatchi sindikatlarga 7 milliard dollargacha daromad keltiradi. OBSE
ma’lumotlariga ko’ra, faqat 1997 yilda MDH mamlakatlari, Markaziy va Sharqiy
Yevropadan g’arb davlatlari va AQShga 750 mingdan ziyod balog’atga yetmagan
qizlar olib ketilgan. Migrasiya bo’yicha xalqaro tashkilot hisob-kitoblariga ko’ra,
1998 yilda G’arbiy Yevropaga kontrabanda yo’li bilan yarim milliongacha Xotin-
qizlar keyinchalik mehnat va jinsiy ekspluatasiya qilish uchun olib ketilgan.
Yuqorida aytilganidek, odam savdosi – bu qulchilikning zamonaviy
shakllaridan biri, qaysikim bunga “potogon” ishlar deb ataluvchi uy qulchiligi,
majburiy nikoh ham kiradi. Hozirgi vaqtda jahonda 200 mln dan ziyod kishi
qulchlikning zamonaviy shakli qurbonlari hisoblanadilar. Taqqoslash uchun: 300 yil
ichida Afrikadan Amerikaga 12 mln qul olib ketilgan. Ayni paytda Germaniyada
qo’shmachi uch oy ichida ayollarni ekspluatasiya qilishdan 20 ming dollargacha,
Isroilda yiliga 50-100 ming dollargacha ishlab olishlari xabar qilingan.
Trafik uchun jinoiy hamtovoqlar legal va nolegal tarmoqlardan foydalanadilar.
Legalga kiradi:
- turistik firmalar;
- nikoh agentliklari;
118

---

---

- ishga joylashtirish agentliklar;

- o’qishga taklif;
- tibbiyot muassasida davolanishga taklif;
- biznes-komandirovka va boshqalar.
Nolegal tarmoqqa tegishli ruxsat hujjatlarisiz (vizalarsiz) odatda yopiq zonada
chegarani kesib o’tish kiradi.
U holda ham, bu holda ham odamlar trafik qurboni bo’ladilar.
Shak-shubhasiz, har qanday turfirma mamlakatga nazoratsiz va nolegal
tashriflarga yo’l qo’ymasligi kerak. Hollar ko’p, ba’zan odamlarning o’zi
turfirmalarga nolegal migrasiya uchun yordam ko’rsatishni so’rab murojaat qiladilar.
Hyech qachon lahzalik manfaat uchun qonunni buzishga intilmaslik kerak. Bunday
hollarda mijozga rad javobini berish lozim.
Boshqa bir urinish, odamlar bu bilan to’xtab qolmaydilar, bunday migrasiya
uchun yordam beradigan tashkilotlarni qidirishda davom etadilar. Bu yerda qisqacha
suhbat o’tkazish tavsiya etiladi. Eng avvalo, ularga O’zbekiston va boshqa
mamlakatlarning immigrasiya rejimi tartiblarini buzganlik uchun javobgarlik
qonunlari, nolegal ishlar va trafikning qurboni bo’lishlari mumkinligini tushuntirish
kerak.
Agar bu ham yetarli ta’sir qilmasa, ularga trafikdan ehtiyot bo’lishning bir