O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus talim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti a. Yu. Xudoyberdiyev turistlar xavfsizligini ta’minlash oliy talimning 810000 – «Xizmat ko’rsatish»
“Havo bezorilari” bilan kurashning xorij tajribasi
Yüklə 0,57 Mb.
|
| 4.6. “Havo bezorilari” bilan kurashning xorij tajribasi.
Havo bezoriligi – bu havo kemasi bortida yo’lovchi turistning boshqa yo’lovchilar, ekipaj a’zolari hayotiga, samolyotning o’ziga xavf tug’diruvchi noqonuniy xulqidir. Turgan gap, bunday harakat bayrog’i ostida uchayotgan, shu yerda ro’yxatdan o’tgan samolyot egasi bo’lgan mamlakatlar qonunlari bilan qoralanadi va qattiq jazolanadi. Shu munosabat bilan ekipaj, shuningdek, samolyotni kuzatib borayotgan huquq-tartibot organlari xodimlari (bundaylar 2001 yil 11 sentyabrdagi Nyu-Yorkdagi voqyealardan keyin ko’pgina xalqaro reyslarda paydo bo’ldi) birorta buzg’unchilikni oqibatsiz qoldirishmaydi. Milliy qonunlar va xalqaro konvensiyalar uchuvchilar va yer usti xizmatchilariga bortda xulqi bilan buzg’unchilik qilishning oldini olish uchun alohida vakolatlar beradi. 88 Yo’lovchi uning hayoti, salomatligi va sha’niga xavf solinganida aviakorxona xodimlariga murojaat etib, himoya qilishlarini talab etishga haqli. O’z navbatida u havo kemasi eksipaji komandiri, talablarini so’zsiz bajarishi va boshqa xodimlarning tavsiyalariga amal qilib, tartib-intizomga rioya qilishi lozim. Xavfsizlik maqsadlarida odatda yo’lovchilarga samolyot bortida belgilangan normadan ortiq o’zini nazorat qilaolmay qolish darajasida spirtli ichimlik ichish, chekish taqiqlanadi. Xuddi shunday uchishga xavf tug’diruvchi vaziyat yaratish ham mumkin emas. Xususan, elektron qurilmalar (kompyuter, yali telefon)dan samolyotni burish, uchish, qo’nish chog’ida foydalanishga yo’l qo’yilmaydi (shunday voqyea bo’lgan, uyali telefon signalini bort kompyuterlari avariya signali deb qabul qilib, dvigatelning yong’in o’chirish sistemasi ishlab ketgan va layner “avariya” qo’nishga majbur bo’lgan). Turgan gap, tegishli ko’rsatmalarsiz aviakorxonaning avariya-qutqaruv uskunalaridan foydalanish ularni buzib qo’yish ham mumkin emas. Agar “havo bezorisi” tinchlanmasa, agar bunga sabab spirtli ichimlik bo’lsa, ekipaj uni tortib olib qo’yadi. Zarur bo’lsa majburiy kuch ishlatiladi (ba’zan elektron shoker qurilma, kishan). Buzg’unchi yaqin qo’nish punktida bortdan tushirib yuboriladi. Agar uning aybi bilan majburiy qo’nishga to’g’ri kelgan bo’lsa, u aviakompaniya va yo’lovchilarga yetkazilgan zararni to’lashga majbur. Xalqaro qoidalar bo’yicha, “havo bezorisi” qo’nilgan mamlakat huquq-tartibot organlari qo’liga topshiriladi. Ta’kidlab o’tish kerak, bunday harakat uchun qamoq jazosi beriladi (ayrim mamlakatlarda 2 yilgacha) va pul jarimasi solinadi ($ 3 mingdan ko’proq). Bundan tashqari, mazkur yo’lovchi “Qora ro’yxat”ga tushadi va ushbu aviakompaniya tomonidan unga boshqa xizmat ko’rsatilmaydi, agar tegishli bitim bo’lsa, boshqa aviakompaniyalar ham uni yaqin yo’latishmaydi. Davlat tomonidan chiqish uchun berilgan viza bekor qilinadi, o’sha buzg’unchi haqidagi ma’lumotlar polisiyaning kompyuter ma’lumotlari bazasiga kiritiladi. Bezorini jilovlash uchun juda ko’p usullar mavjud va shuning uchun turistlarni oldindan ogohlantirib, qo’yish kerak. Agar bortda tartibuzarlik qilishsa, eng qat’iy choralar ko’riladi. Misol uchun keyingi vaqtlarda styuardlar bortga elektroshok 89 qurilmasini olishmoqda. Bu qurilma bezorilik qilmoqchi bo’lgan odamni darhol hovuridan tushirib qo’yadi. Uzoq masofaga parvoz chog’ida bortga huquq-tartibot organlari xodimi olinadi (AQShda ularni “marshallar” deb atashadi). U kema xavfsizligi uchun javob beradi, o’ldirmaydigan qurol ishlatishi mumkin, xususan, plastik rezina o’q otuvchi to’pponchadan foydalanadi. 90-yillar oxiridan boshlab Buyuk Britaniyada “havo bezori”lari hodisalari 400 %ga ortdi, ya’ni avialaynerlar bortida majoralar shuncha foizga ko’paydi. Shu munosabat bilan aviakompaniyalarga yo’lovchi – buzg’unchiga qarshi shafqatsiz kurash imkonini beruvchi qonun joriy etildi. Ammo bundaylar faqat ochiqcha bezorilargina emas. Samolyot bortida mast holda bo’lish, hojatxonada chekish, parvoz chog’ida uyali telefondan foydalanish 5 ming ingliz funti (8 ming dollarga yaqin) miqdorida jarimaga tortiladi. Kattaroq tartib buzarliklar uchun jarima miqdori deyarli cheklanmagan, aybdorni ikki yilgacha qamoq jazosi ham kutishi mumkin. Hokimiyatning ta’kidlashicha, agar yo’lovchining hatti-harakati samolyotga yoki uning yo’lovchilariga jiddiy xavf tug’dirsa qamoq jazosi 5 yilgacha ko’paytirilishi mumkin. Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|