O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
4.1.1-rasm.
Axborotni xeshlash sxemasi 
Olingan satr x
esh
deb ataladi. 
Hesh
256 bit yoki 64 belgidan iborat: 
 
10 20 30 40 50 60 64 
c4343462e59e23b60d93d13da46c1c0f7dfd5fb7f40444e7d1
1f28d9db106fd7
Xesh funksiyasining asosiy xususiyatlari: 
1. Xesh- funktsiyasining kiritilishiga ixtiyoriy uzunlikdagi 
xabar yuboriladi; 
2. Xesh - funktsiyasi chiqqanda sobit uzunlikdagi ma’lu-
motlar bloki hosil bo‘ladi; 
3. Xesh - funksiyasining chiqishidagi qiymatlar yagona 
qonunga muvofiq taqsimlanadi; 
4. Xesh - funksiyasining kirishida kamida bitta bitni 
o‘zgarishida xesh - funksiyasining chiqishidagi qiymatlar sezilarli 
darajada o‘zgaradi. 
Agar xesh - funksiyasi yuqoridagi xususiyatlarni qondirsa, u 
holda hosil bo‘lgan qiymat xabarlarni noyob aniqlaydi va uzatish 
paytida xabarni o‘zgartirishga urinish 
xesh
bilan aniqlanadi. 
Misol 1
. SHA-256 [25, 26] algoritmidan foydalanib, biz 
"Samar
q
and" so‘zining 
xeshini
olamiz: 
xesh - funksiya 
xesh 
Ixtiyoriy kattalikda 
b
o‘
lgan ma
’
lumot 

---

252 
c4343462e59e23b60d93d13da46c1c0f7dfd5fb7f40444e7d1
1f28d9db106fd7
Endi xuddi shu algoritmdan foydalanib, biz "Samar
k
and" 
so‘zining xeshini olamiz: 
4df707390571576c1a7c5c159cb8ff489832f52c8267709136c
6b3de25d66518 
"Samarqand" so‘zida faqat bitta "
q
" harfini "
k
" ga o‘zgartir-
ganimizda, biz butunlay boshqa bir 
xeshni 
oldik. Bu 
kriptografiyaning asosiy qoidalaridan biri - ma’lumotlarning 
yaxlitligi
buzilganligi sababli ro‘y berdi. 
Xesh - funksiyasi
uzatilayotgan ma’lumotlarning xavfsizligini kafolatlaydi. 
Axborotning 
yaxlitligini
tekshirish printsipiga binoan 
blokcheyn va elektron raqamli imzo texnologiyalari o‘rnatilgan. 
Axborotni 
xeshlash
hujjatni qalbakilashtirish imkoniyatini yo‘q 
qiladi. 
Har qanday o‘lchamdagi kirish ma’lumotlari massivi, xesh - 
funktsiyasidan foydalanib, harf va raqamlardan tashkil topgan 
qat’iy uzunlikka (64 ta belgi) aylantiriladi. 
Misol 2
. SHA-256 kriptografiya algoritmidan foydalangan 
holda "Rakamli iqtisodiyot" so‘zini 
xeshlash
natijasi [25, 26]: