O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Raqamli platforma turlarining o‘ziga xos xususiyatlarini 
taqqoslash jadvali 
Instrumental
raqamli
da’vo 
platforma
Infratuzilma
raqamli da’vo
plat forma
Raqamli 
dastur
platformasi
Platformaga
asoslangan
asosiy
biznes
Dasturiy 
va texnik 
yechimlarni
ishlab chiqish 
Qaror qabul qi-
lish uchun IT 
xizmatlari va 
ma’lumotlarni 
taqdim
etish 
Belgilangan bo-
zorlarda ma’lum 
iqtisodiy 
qiymatlarning
almashinuvi 
Natijada
faoliyat
platformasida
Axborotni vos
ita sifat-
ida qayta ish-
lashga mo‘ljal
langan mah-
sulot
(dasturiy 
yoki 
apparat 
vositalari) 
IT - servis va 
uning ishining
natijasi -
biznes faoliyat-
ida qaror qabul 
qilish uchun
zarur 
bo‘lgan ma’lu-
motlar 
Bitim Muayyan 
bozor ishtirok-
chilari o‘rtasida 
tovarlar / 
xizmatlar 
almashinuvini 
o‘rnatuvchi
bitim 
Ishtirokchilar
guruhlari
Platforma 
ishlab 
chiqaruvchisi, 
yechim ishlab 
chiquvchilari 
Axborot provay-
derlari, 
platformasi 
operator, 
platforma 
tuzuvchi, 
chiquvchilar IT 
xizmatlari, 
iste’molchilar 
IT xizmatlari 
Iqtisodiy 
ishtirokchilar: 
tovarlar /
xizmatlar va 
ishlab chiqarish 
resurslarini
yetkazib 
beruvchilar; 
iste’molchilar. 
Plat forma
operatori 
va regulyatorlari 

---

25 
Axborotni
qayta ishlash
darajasi
Axborotni 
qayta ishlash-
ning texnolo-
gik operat-
siyalari 
Xo‘jalik
subyekti
darajasida 
qaror qabul
qilish 
uchun ma’lumot
ni ishlab chiqish 
Bir nechta
xo‘jalik 
yurituvchi 
subyektlar o‘rta
sida bitim 
tuzish va uni 
bajarish haqida 
ma’lumotni 
qayta ishlash 
Asosiy
benefisiar va
uning 
 talablari
Amaliy 
dasturiy 
ta’minot yoki 
apparat-
dasturiy 
yechimlarni 
ishlab chi-
qish, texnik 
talablar 
Iste’molchi ( ma
hsu lot mutax-
assisi ) uchun mi
jozning IT-xiz-
mati, funksional
talablari,
ma’lumot- 
larning tar-
kibi talablari 
Bozordagi yaku
niy iste’-
molchi, biznes 
masalasini hal 
qilish, biznes 
talablari . 
Regulyator 
(ixtiyoriy) - 
qonuniy
talablar 
Misollar
Java, SAP 
HANA, 
Android 
OS, iOS, Intel 
x86, Amazon 
veb-xiz-
matlari, Mi-
crosoft Azure, 
bulutli quyish 
General Elec-
tric Predix , 
ESRI ArcGIS 
Uber, AirBnB,
Aliexpress , 
Booking.com,
Avito, Boeing 
yetkazib 
beruvchilari 
portali, Ap-
ple AppStore,
AviaSales , 
Facebook,
Alibaba, Yan-
dex Taksi,
Appstore 

---

26 
Manba:
Dastur B.M.Glazkova rahbarligida ishtirokchilari 
tomonidan ishlab chiqilgan tasnif. "Rossiya Federatsiyasining 
raqamli iqtisodiyoti"
Umumiy holda, raqamli platformalarning ajralib turadigan 
turlari ierarxiyani shakllantirishi mumkin, bunda raqamli raqamli 
platformalar infratuzilmaning raqamli platformalari ekotizimlariga 
kiritilgan va raqamli platformalar infratuzilma, o‘z navbatida, iqti-
sodiyotning turli sohalarida qo‘llaniladigan raqamli platforma-
larning ishlashini ta’minlaydi (1.2.3-rasm):
1.2.3-rasm.
Misollar bilan raqamli platformalar 
turi ierarxiyasi 
 
Instrumental raqamli platformalar 
ma’lumotlarni yakuniy ra-
qamli qayta ishlash texnologiyalariga asoslangan dasturiy-texnik va 
dasturiy echimlarni ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish hiso-
biga raqamli iqtisodiyotga va uning samaradorligiga hissa qo‘shadi. 
Platforma ishtirokchilari va platformaga ulangan ma’lumotlar 
manbalari o‘rtasida o‘zaro ta’sir o‘tkazish uchun yagona axborot 
muhiti bo‘lgan 
infratuzilma va amaliy raqamli platformalar 
tran-
Amaliy 
platforma 
Yandex taksi 
Uber 
Apple App 
store 
Network 
AppStore 
Infrastrukturali 
platforma 
Yandex karta 
Google 
xarita 
GE Predix 
Instrumental 
platforma
Apple iOS 
Web GL 
Cloud foundry 

---

27 
zaktsion xarajatlarni kamaytirish orqali raqamli iqtisodiyot-
ga o‘z hissalarini qo‘shadilar . 
Instrumental raqamli platforma
Instrumental 
raqamli 
platformalar ushbu texnologiyalar-
ni texnik amalga oshirish uchun vositalarni o‘z ichiga olganligi va 
shu kabi vositalarga hujjatlashtirilgan kirish interfeysi mavjudligi 
sababli ma’lumotlar bilan ishlash uchun raqamli texnologiyalarga 
dasturiy ta’minot yoki apparat-dasturiy ta’minotni ishlab chiquv-
chilarining keng doirasiga ma’lumotlar bilan ishlash uchun kirish 
imkoniyatini beradi. 
Shunday qilib, raqamli platformalar vositalarini ishlatish or-
qali dasturiy yoki apparat rivojlantirish vaqtni qisqartiradi - appa-
rat resurslari va ularning umumiy xarajatlarini kamaytiradi: qayta- 
orqali bir marta ishlab chiqilgan va doimiy saqlab vositalari 
ma’lumotlar bilan ishlash. 
Instrumental raqamli platformalar ikkala dasturiy kutubx-
onani va ularga asoslangan yoki ulardan foydalangan holda yana-
da murakkab amaliy tizimlarni yaratishda foydalaniladigan das-
turiy va apparat vositalarini o‘z ichiga oladi . 
Bozor munosabatlariga instrumental raqamli platformalarni 
kiritish platforma egasiga litsenziyani tarqatish yoki xizmat 
ko‘rsatish modeliga muvofiq platformaga kirishni platforma orqali 
unga asoslangan yechimlar ishlab chiquvchilariga foydalanish 
huquqini berish orqali amalga oshiriladi . 
Instrumental raqamli platformaga asoslangan platformaning 
maqsadi – ma’lumotlarni qayta ishlashning bir yoki bir nechta 
texnologiyalari asosida dasturiy yoki dasturiy-apparetli ta’minotni 
ishlab chiqish va tuzatish ishlaridan iborat. 
Instrumental raqamli platforma bilan bog‘liq bo‘lgan 
munosabatlarning 
asosiy ishtirokchilari
quyidagilar: platforma 
asosida dasturiy ta’minot yoki dasturiy-apparatli ta’minotni ishlab 
chiquvchisi/egasi; ushbu kompleks asosida dasturiy ta’minot yoki 
dasturiy-texnik yechimlarni ishlab chiquvchilar hisoblanadi.
Raqamli platformaga asoslangan faoliyatning 
asosiy foyda 
oluvchisi
(
benefitsiar
) amaliy dasturiy ta’minot yoki dasturiy- 
apparatli ta’minotni ishlab chiqaruvchisi hisoblanadi, chunki u 

---

28 
platformaning imkoniyatlariga qo‘yiladigan texnik talablarni aniq-
laydi va undan 
qo‘shimcha qiymat
yaratishning keyingi bos-
qichlarda talab qilinadigan vositalarni ishlab chiqarishda qo‘l-
laydi. Benefitsiarning instrumental raqamli platformaga qo‘yadi-
gan talablaring turi texnik talablardir.Instrumental raqamli platfor-
malarning mashhur namunalari: Java, Android, iOS hisoblanadi.