O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

O ‘z-o‘zini tekshirish savollari 
1.
Tranzaksiya ta’rifini bering. 
2.
Tranzaksiya nechta holatlarga ega bo‘lishi mumkin? 
3.
Tranzaksiya bajarish uchun qanday imkoniyatlar mavjud? 
4.
Tranzaksiya saqlab qolish nimani bildiradi? 
5.
Tranzaksiya 
qaytarilishi
nima? 
6.
Ma’lumotlar bazasining yaxlitligi nimada amalga oshi-
riladi? 
7.
Tranzaksiya uchun qanday talablar mavjud. 
8.
Tranzaksiyalarni qayta ishlash nimaga imkon beradi? 
9.
Tranzaksiyalarni qayta ishlash jarayonida qanday hara-
katlar sodir bo‘ladi? 
10.
Tranzaksiya turlari qanday? 
11.
Tranzaksiyalar qanday amalga oshiriladi? 

---

263 
4.3. Blokcheyn texnologiyasini asosiy tushunchalar
4.3.1. Blokcheyn asosiy tushunchalari 
Blokcheyn (inglizcha 
blockchain
– bloklar zanjiri) – bu 
ma’lumotlarga ega bo‘lgan muayyan qoidalarga muvofiq tuzilgan 
doimiy ketma - ketlikdagi bloklar zanjiri (bog‘langanro‘yxat). 
Bloklar
– bu tizim ichidagi kriptografik shaklda taqdim 
etilgan tranzaktsiyalarlar, bitimlar va shartnomalar to‘g‘risidagi 
ma’lumotlar. Barcha 
bloklar
zanjirda joylashtirilgan bo‘lib, unda 
ba’zi bir yoki so‘nggi tranzaktsiyalar yoziladi.Yozishni tugatgan-
dan so‘ng, 
blok
doimiy ma’lumotlar bazasi rolini o‘ynaydigan 
umumiy 
zanjirga
qo‘shiladi. Darhol keyingi blokni qurib bo‘lin-
gandan so‘ng, keyingi blok yaratish boshlanadi (4.3.1-rasm): 
4.3.1-rasm.
Blokcheyn 
Bloklar orasidagi aloqa nafaqat raqamlash bilan, balki har bir 
blokda o‘z 
xesh - summa
va 
xesh - oldingi blokning summasi 
borligi bilan ta’minlanadi. 
Blokdagi ma’lumotlarni o‘zgartirish uchun keyingi barcha 
bloklarni tahrirlashingiz kerak. Ko‘pincha blok zanjirlarining 
nusxalari bir-biridan mustaqil ravishda turli xil kompyuterlarda 
saqlanadi. Bu bloklarga kiritilgan ma’lumotlarga o‘zgartirish 
kiritishni juda qiyinlashtiradi. 
Har bir ma’lumot bloki xuddi shunday tuzilgan: u shakl-
lanishidan oldin tarmoqdagi barcha o‘zgarishlar haqida ma’lu-
motni o‘z ichiga oladi.