O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
4.3.2. Blockchain konsensus algoritmlari 
Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, blokcheyn to‘g‘risidagi 
ma’lumotlar ochiq va oshkora. Bu shuni anglatadiki, har bir kishi 
tranzaktsiya tarixi va u amalga oshirilgan yo‘lni ko‘rishi mumkin. 
Bitim hajmi haqida ma’lumot ham ochiq. Bunday holda, qabul 
qiluvchi va qabul qiluvchining shaxsi oshkor qilinmaydi. Bu 
blokcheynningshaffofligini bildiradi. Har qanday tranzaksiya, 
aksariyat tarmoq ishtirokchilari tomonidan ma’qullangandan 
keyin tasdiqlangan deb e’lon qilinadi. Tranzaksiyaga ruxsat berish 
uchun konsensus (
tarmoqning barcha ishtirokchilari o‘rtasida 
kelishuvga erishish va uning ishlashini ta’minlaydigan mexanizm
) 
talab qilinadi. 
Blokcheynga butun tarmoqning ishonchliligini kafolatlay-
digan maxsus kalitlar yordamida kirish mumkin. Har bir 
foydalanuvchi bunga ega. Kalit – bu kriptografik yozuvlar 
to‘plami. U mutlaqo noyobdir, bu ma’lumotlarning buzilishi va 
xakerlik hujumlarining mumkin emasligini kafolatlaydi. Buning 

---

272 
uchun bo‘zuvchilar (xakerlar) tarmoqdagi barcha kompyuterlarga 
kirish huquqiga ega bo‘lishlari kerak. 
Blokcheynning huquqiy layoqati va ishonchliligini ta’min-
laydigan mexanizmlar – bu konsensus algoritmlari. 
Bitcoin blokcheynni paydo bo‘lishidan oldin markaz-
lashtirilmagan to‘lov tizimini yaratishga ko‘p urinishlar qilingan. 
Ammo ularning barchasi muvaffaqiyatsizlikka uchradi, chunki 
to‘lov 
tizimni 
ishlab 
chiquvchilar 
konsensusga
erishish 
muammosini hal qila olmadilar. 
Shartnoma munosabatlari 
Konsensus
, umumiy ma’noda, kelishuvga erishish usulini 
anglatadi. Yagona boshqaruv organi bo‘lmagan markazlashtiril-
magan tizim bo‘lgan blockchainda 
konsensusga
erishish uchun 
turli xil algoritmlar ishlab chiqilgan. 
Blokcheyn tarmog‘ida tizim ishtirokchilari bir-biriga 
ishonadimi yoki yo‘qmi muhim emas. Ular barchani qiziq-
tiradigan muayyan ish tamoyililari to‘g‘risida kelishib olishlari 
kerak. Va bu 
konsensus
mexanizmining bevosita vazifasi. 
Blokcheyndagi konsensus algoritmi – bu barcha ishtirok-
chilar o‘rtasida kelishuvga erishish va tarmoqning ishlashini 
ta’minlashga imkon beradigan ma’lum matematik qoidalar va 
funktsiyalar to‘plami. Hozirda bir nechta turli xil konsensusga 
erishish algoritmlari mavjud.