O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
1.3.3. Raqamli biznesda kognitiv tizimlar va xizmatlar
Tabiiy kognitiv tizim deganda dastlab tirik organizm (indi-
vidual, guruh, jamoa) ongiga asoslangan bilishning biologik tizimi 
tushuniladi. Bunday kognitiv tizimining asosini fikrlash, ong, 
xotira va tilning o‘zaro ta’siri tashkil etadi. Garchi bu umumiy 
holatda aniqroq bo‘lmasa-da, inson miyasi kognitiv tizimning 
asosiy tashuvchisi ekanligi haqidagi fikrga qo‘shilish mumkin. 

---

41 
Sun’iy kognitiv tizim deganda kognitiv funktsiyaga ega bo‘l-
gan sun’iy intellekt belgilari bo‘lgan mashinalarga xos bo‘lgan 
nobiologik tizim tushuniladi va voqealarni interaktiv fazoviy-
vaqtincha modelini yaratish uchun vaqtni bog‘lash qobiliyatiga ega. 
Zamonaviy aqliy tizimlar ma’lumot foydalanish uchun biz-
nes tahlil va qaror qabul qilish uchun dastlabki ma’lumotni foydali 
ma’lumotlarga aylantirish uchun qo‘llaniladigan aloqa texnolo-
giyasi, kognitiv modellar va kompyuter tizimlarini ishlatadi. 
Amaldagi vositalar katta miqdordagi tartibsiz ma’lumotlarni qayta 
ishlashga yo‘naltirilgan ma’lumotlarni intellektual va matn tahlili, 
operatsion-analitik qayta ishlashni o‘z ichiga oladi. Bu biznesning 
yangi strategik imkoniyatlarini aniqlashga yordam beradi va 
mavjud biznes-jarayonlarni aniqroq moslashtirishga imkon beradi. 
Kognitiv biznes tahlillari (CBA) biznes maqsadlari va strate-
giyalarining keng doirasini qo‘llab-quvvatlash uchun ishlatilishi 
mumkin. 
Mahsulotlarni joylashtirish va raqobatbardosh narxlarni 
aniqlash kabi 
qisqa muddatli operatsion yechimlar 
CBAyordami 
bilan sezilarli darajada kengaydi. 
Brendni aniqlash va bozor ulushi kabi sohalarga oid 
uzoq 
muddatli strategiyalar 
CBA taqdim etadigan prognozlash va 
sahnani modellashtirishni hisobga olgan holda yanada muvaffa-
qiyatli bo‘ladi. 
Umuman olganda kognitiv tizimlarning va xususan, CBA 
tizimlarining muhim afzalligi shundaki, ular kompaniya faoliyat 
ko‘rsatadigan bozorning tashqi ma’lumotlarini ham, moliyaviy 
ko‘rsatkichlar va operatsion ma’lumotlari kabi kompaniyaning 
ichki ma’lumotlarini qayta ishlash qobiliyatiga ega. 
Tashqi va ichki ma’lumotlar birlashtirilganda, kelajakda ular 
boshqa yo‘l bilan olinmaydigan bilimlarni yaratadilar. 
Kognitiv texnologiyalarni rivojlantirishning asosiy yo‘na-
lishlari 1.3.1-rasmda keltirilgan.
Biznes uchun kognitiv tizimlarni texnologik va uslubiy ta’-
minlash oldingi, joriy va prognoz ko‘rsatkichlari, g‘oyalar va un-
ing holati to‘g‘risidagi bilimlarni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan. 

---

42 
Ehtiyojlarga qarab biznes-tahlilning quydagi imkoniyatlar 
va texnologiyalar qo‘llanilishi mumkin: 

BI - hisobot berish (biznes-intellekt tizimlariga asoslangan 
hisobot); 

Data Mining (aqlli ma’lumot qidirish); 

murakkab voqealarni intellektual qayta ishlash; 

CPM (biznes faoliyatini boshqarish uchun amaliy dasturlar); 

ekspert tizimlari asosida qiyoslash.