O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
2.7. Mobil tijorat
2.7.1. Paydo bo‘lishning qisqacha tarixi
1997-yilda Finlyandiya poytaxti Xelsinki ko‘chalarida SMS 
orqali ichimliklarni sotadigan Coca - Cola kompaniyaning ikkita 
mashinasi o‘rnatilgan edi. So‘ngra Merita bank of Finland 
mijozlariga mobil banking xizmatlaridan foydalanish imkoniyati 
paydo bo‘ldi . 
1998-yilda Finlyandiyaning Radionlinja uyali aloqa operatori 
tijorat qo‘ng‘irog‘i 
xizmatini ishga 
tushirganida, uyali 
tele-
fon yordamida raqamli kontentni sotish imkoni paydo bo‘ldi .
1999-yilda Filippindagi Smart kompaniyasi Smart Money 
milliy to‘lov platformasini ishga tushirdi. Deyarli bir vaqtning 
o‘zida Yaponiyada NTT DoCoMo kompaniyasi i-Mode deb nom-
langan birinchi mobil Internet platformasini ishga tushirdi.
Kuzda 1999-yilda Fransiya Telecom  «Iti Achat» deb nom-
langan mobil bazasi asosida xavfsiz tizimi ochilishini e’lon 
qildi. Fransiya Telecomga tegishli bo‘lgan GSM  tizimi abonent-

---

176 
larga Internet yoki mobil telefon orqali haridlarni amalga oshirish 
imkonini yaratgan. GSM telefoniga o‘rnatilgan kredit kartalarin-
ing tizim xavfsizligini kafolatlaydi.
1999-yil noyabr oyida Millicom International Cellular 
(Lyuksemburg ) GiS Moquril mashinani chiqarilishini e’lonqildi, 
bu mobil telefony ordamida Internetga xavfsiz to‘lovlarni amalga 
oshirish imkonini beradi. Xaridor o‘z mobil telefon raqamini 
ajratilgan Internet kanalidan foydalangan holda olingan raqamni 
GiSMo operatsion markaziga uzatgan sotuvchiga beradi, u yerda 
olingan ma’lumotlar asosida shaxsiy identifikatsiya kodi yarati-
ladi. Ushbu kod, shuningdek, xaridorning mobil telefoniga uza-
tiladi. Xaridor sotuvchiga tasdiqlash kodini taqdim etishi kerak. 
Hisob-varaqalar har oyi mijozlarga e - mail orqali jo‘natiladi.
1982-yilda Yevropa pochta va telekommunikatsiya ma’mu-
riyatlarining Yevropa konferensiyasi (CEPT) Groupe Spe-
cial Mobile ( GSM ) mobil aloqasini rivojlantirish uchun maxsus 
guruhni yaratdi .
GSM birinchi raqamli standartlardan biri bo‘lib, ikkinchi av-
lod tizimlariga o‘tishni tasdiqlaydi. Yangi aloqa standart tizimin-
ing tijorat faoliyati o‘n yildan so‘ng, 1992-yilda boshlandi.
GSM va boshqa ikkinchi avlod uyali tarmoqlarin-
ing afzalliklari analog standartlarga nisbatan ancha ishonchli ish-
lash, turli xil ovozli xizmatlarning paydo bo‘lishi, masalan 
qo‘ng‘iroqlarni boshqa raqamga yo‘naltirish, qo‘ng‘iroqni kutish, 
rouming xizmatlari va boshqa imkoniyatlarning paydo bo‘lishi 
1997-yilda GSM ikkinchi bosqich bilan bog‘liq.
GSM standartining ikkinchi bosqichini joylashtirishning eng 
muhim oqibatlaridan biri paketli ma’lumotlarni uzatish GPRS (Ge-
neral Packet RadioService) paydo bo‘lishi edi. Aynan shu narsa 
mobil Internetni rivojlantirish uchun asos bo‘lib xizmat qildi.