O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Sotuv hajmini oshirish tadbirlari 
Bunga jamiyat uchun ma’lum xayriya yoki foydali tad-
birlarda mijozlar (xaridorlar) o‘rtasida mulkchilik hissini yarata-
digan aksiyalar kiradi. 
Fandrayzing
Ushbu manbalar joylashgan mintaqada iqtisodiyotni yaxshi-
lash uchun resurslarni birlashtirishga qaratilgan chora-tadbirlar.
 
 

---

235 
Homiylik 
Ijtimoiy marketingning eng mashhur turlaridan biri. Bu ba’zi 
odamlar guruhlariga yordam berishdan iborat. Shu bilan birga, 
kompaniya bu haqida kompaniyaning tashvishini namoyish etadi. 
Kam ta’minlangan oilalarni qo‘llab-quvvatlash, sport musobaqala-
rini tashkil qilish bunga misoldir. 
Ijtimoiy marketingning xususiyatlari, uning tijorat 
marketingidan asosiy farqlari 
Ijtimoiy marketing va ananaviy tijorat o‘rtasidagi asosiy 
farqlar quyidagilar. 
1. Ijtimoiy marketing tijorat marketingidan maqsadlarida farq 
qiladi. Agar tijorat tashkilotining maqsadi foyda olish bo‘lsa va bu 
maqsad marketing strategiyasi orqali amalga oshirilsa, unda 
ijtimoiy marketing jamiyatning barcha a’zolarining ijtimoiy 
javobgarligining yangi tushunchasidir. Ijtimoiy marketing ja-
miyatda ijtimoiy uyg‘unlikka erishish uchun odamlarning katta 
guruhlarining xatti-harakatlarini o‘zgartirishga qaratilgan. Bu tak-
liflar jozibadorligini bozorda namoyish etish va mavhum fikr, 
hatti-harakatlar modeli yoki partiyangiz bo‘lsa ham, mahsulotni 
"sotish" imkoniyatini beradi. 
2. Ijtimoiy marketing – bu tijorat marketingiga qaraganda an-
cha murakkab tushuncha, chunki u asosan moddiy mahsulotlarga 
(tovarlarga) yoki servislarga (xizmatlarga) ta’sir ko‘rsatadigan ti-
jorat marketingidan farqli ravishda g‘oyalar va hatti-harakatlarn-
ing o‘zgarishiga ta’sir ko‘rsatishga mo‘ljallangan, xuddi shu saba-
bga ko‘ra, tijorat marketingiga qaraganda ko‘pincha samarasiz. 
3. Ijtimoiy marketing loyihalarini amalga oshirish uchun 
kompaniya resurslarga muhtoj. Aksariyat kompaniyalarning 
ijtimoiy marketing xarajatlarini mahsulot yoki xizmatlarni 
sotishdan tushadigan daromad hisobiga qoplay olmaydi va 
mablag‘larning doimiy oqimini ta’minlab berishdazarur mab-
lag‘larni, masalan, xayriya, grantlar, ijtimoiy buyurtmalar orqali 
jalb qilishga majburdir. 
Shunday qilib, ijtimoiy marketing sohasidagi kompaniyalar 
o‘zaro bog‘liq ikkita vazifani bajarishlari kerak: 
a) zarur resurslarni jalb qilish bo‘yicha faoliyat; 

---

236 
b) jalb qilingan manbalardan ijtimoiy marketing loyihasining 
maqsadiga muvofiq foydalanish. 
4. Resurslarni jalb qilishda ham, ulardan maqsadga muvofiq 
foydalanishda ham g‘amxo‘rlik qilish zarurligi ijtimoiy marketing 
loyihalarini amalga oshirishda odamlarning ikki toifasi: 
donorlar
va 
mijozlar
bilan bog‘liqligini anglatadi. Ushbu ikki guruhning 
qiziqishlari va kutishlari o‘rtasidagi muvozanatni saqlash 
ko‘pincha juda qiyin vazifadir. Masalan, donorlar o‘zlari taqdim 
etgan mablag‘lardan aholining ma’lum bir guruhiga xizmat 
ko‘rsatish uchun foydalanilishini talab qilishlari mumkin, kom-
paniya rahbarlari aholining boshqa guruhi o‘z dasturlarining mi-
jozi bo‘lishi kerak deb hisoblashadi. Bundan tashqari, "uchinchi 
tomon" ko‘pincha loyihaning natijalari bilan qiziqishadi, masalan, 
tibbiy sug‘urta kompaniyalari, siyosatchilar, loyihani qo‘llab-
quvvatlaydigan yoki qo‘llab-quvvatlamaydigan yoki qo‘llab-
quvvatlamaydigan sobiq mijozlar (aytaylik, bitiruvchilar yoki 
oldingi dasturlarning ishtirokchilari), ommaviy axborot vositalari. 
Tijorat marketing loyihalarini amalga oshirayotganda, juda 
kam sonli sotuvchilar o‘zlarining kompaniyalari faoliyatiga ta’sir 
qiladigan juda ko‘p guruhlar bilan shug‘ullanishlari kerak. 
5. Muvaffaqiyatli biznesning sharti bu "Xaridor doimo xaq" 
degan qoidadir. Biroq, ushbu qoida ijtimoiy marketing haqida gap 
ketganda har doim ham qo‘llanilmaydi. Ko‘pincha, "mijozning 
xaqligi" va uning uchun nima yaxshi ekanligi ijtimoiy marketing 
loyihasining maqsadiga zid kelishi mumkin. Masalan, agar 
loyihaning maqsadi nogironlar uchun mustaqil hayotni ta’minlash 
bo‘lsa, unda nafaqat jamiyat, balki nogironlarning ijtimoiy 
hayotdagi o‘rni va roli to‘g‘risidagi konservativ nuqtai nazar kom-
paniya uchun jiddiy muammo bo‘lishi mumkin. 
6. Agar tijorat marketingidagi raqobatchilar o‘xshash tovarlar 
va xizmatlarni taklif etadigan yoki o‘xshash ehtiyojlarni 
qondiradigan kompaniyalar bo‘lsa, demak ijtimoiy marketing 
raqobatida maqsadli auditoriyaning hozirgi yoki afzal ko‘rgan 
harakati va ushbu hatti-harakatlar bilan bog‘liq bo‘lgan foyda 
tushuniladi. Bundan tashqari, bunday muammoni hal qilishga 

---

237 
qaratilgan nodavlat, davlat tashkilotlari, boshqa tijorat kompaniya-
lari ham raqobatchilar qatoriga kirishlari mumkin.