O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

564f842e9935ca7baab85361bd296da8eb2628b3ce70244a9
ef03e46727ea49d 
Ko‘rinib turibdiki, "Raqamli iqtisodiyot" so‘zini 
xeshi 
ham
64 – ta harf – raqam belgidan iborat. 
Juda katta miqdordagi ma’lumotlarni ketma-ketatigi 64 
belgidan iborat noyob qatorga aylantirish imkonsiz bo‘lib tuyu-
lishi mumkin, ammo kriptografik funktsiyalar shunday ishlaydi. 
Ushbu texnologiya yordamida matn bilan to‘ldirilgan barcha 
kitoblarni 64 raqam va harflardan iborat bitta qatorga tarjima 
aylantirish mumkin. 
Misol 3
. SHA-256 algoritmiga quyidagi matn parchasini 
kiritamiz: 
«
Blokcheyin va kriptovalyuta texnologiyasi fanning asosiy 
maqsadi - blokchayining asosiy masalalarini o‘rganish va uni 
iqtisodiyotning turli sohalarida qo‘llash. Blokchayini biznes 
imkoniyatlarini yaxshilash, banklarning xarajatlarini kamaytirish, 

---

253 
xalqaro tranzaktsiyalarni osonlashtirishi, smart («aqlli») 
shartnoma asoslarini o‘rganish mumkin
.» 
Natijada, biz quyidagi 
xeshni
olamiz: 
3a3af051bb31ddb0027bce96ee1637cf9b54238aaf00eabc28
5f262c14688bb0 
Ko‘rinib turibdiki, matnning butun abzatsi va bitta so‘zning 
xeshidagi
belgilar soni, masalan, "Samarqand" so‘zida 64 
belgidan iborat, ammo noyob qiymatga ega. 
Turli xil kriptografik xesh - funksiyalari mavjud va ularning 
har biri boshqacha ishlaydi. Yuqorida Bitcoinda ishlatiladigan 
SHA-256 
xesh 
algoritmi murakkab formulalar asosida ishlaydi. 
Kriptografik xesh funktsiyalarining xususiyatlari 
Kriptografik 
xesh - funksiyalari
xesh funksiyalaridan 
foydalanishni xavfsiz va xavfsiz qiladigan xususiyatlarga ega. Bu 
barcha xususiyatlarni ko‘rib chiqammiz: 
1. Determinizm
. Bu shuni anglatadiki, kirish ma’lumotlarini 
necha marta aralashtirsangiz ham, natija har doim bir xil 
xeshni
oladi. 
Xesh funksiyasining 
bu xususiyati juda muhim rol o‘ynaydi, 
chunki aks holda manbalarni kuzatib borishning iloji bo‘lmaydi.