O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
4.3.4-rasm.
Markazsizlashtirish va taqsimlangan saqlanishi 
Xavfsizlik va himoyalanganlik 
Yuqorida aytib o‘tilganidek, har qanday markazlashtirilgan 
ma’lumotlar bazasi buzilishi va o‘zgartirilishi mumkin. Blokcheyn 
bilan bu mumkin emas. 
Bloklardan birini buzish va undagi ma’lumotni o‘zgartirish 
mantiqqa to‘g‘ri kelmaydi, chunki barcha bloklarni buzish kerak 
va bu juda katta hisoblash quvvatini talab qiladi - chunki yangi 
bloklarda oldingi bloklar to‘g‘risidagi shifrlangan ma’lumotlar 
mavjud. Shuning uchun, buzishga urinish tarmoqning boshqa 
ishtirokchilari tomonidan seziladi. 
Elektron raqamli imzo bilan bir qatorda, 
xesh- funksiya-
laridan
foydalangan holda kuchli shifrlash algoritmi firibgarlikka 
to‘sqinlik qiladi. 
Imzo ikkita kalitdan foydalanadi - 
ochiq
va 
yopiq
. Birinchisi, 
imzoning o‘zini tekshirish uchun kerak, ikkinchisi uni yaratish 
uchun ishlatiladi va maxfiydir. Kalitlar ishtirokchilarga ma’lum 
ma’lumotlarga kirishni ta’minlaydi. 
Ochiqlik va shaffoflik 
Hamma ma’lumotlar bazasi jamoat mulki hisoblanadi va 
shuning uchun har kim bu yoki boshqa blok ma’lumotlarini 
ko‘rishi mumkin. Bir foydalanuvchi pulni boshqa foydalanuv-
chiga o‘tkazishi mumkin - agar xohlasangiz, hamma bu haqda 
bilib olishi mumkin. Ammo kim pulni kimga o‘tkazganligi 
sirligicha qolmoqda. Ushbu ma’lumotlar almashuv bevosita 

---

269 
ishtirokchilari uchun mavjud, agar ular o‘zlari buni oshkor qilishni 
istamasalar. 
Yozuvning doimiyligi 
Yangi 
ma’lumotlarni 
yozib olish 
uchun blokcheyn 
tugunlarining kelishuvi talab qilinadi (4.3.2 - bandga qarang). Bu 
sizga operatsiyalarni filtrlash va faqat qonuniy tranzaktsiyalarni 
yozib olish imkonini beradi. Xeshni almashtirish imkoniyati yo‘q. 
Blokcheynning ishlashiga