O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

1.3.1-rasm.
Kognitiv texnologiyalar rivojlanishining asosiy 
yo‘nalishlari 
Kognitiv 
modellashtirish 
asoslari 
Institutsional 
tuzilmalarni 
kognitiv 
modellashtirish
Kognitologiyaning 
falsafiy va 
psixologik 
muammolari 
Kognitiv 
yondashuvning 
asosiy 
muammolari 
Kognitiv 
modellashtirishningt
ransmilliy 
tuzilmalarni 
Axborotni 
boshqarishda 
reflektor usullar 
va texnologiyalar 
Ijtimoiy-iqtisodiy 
ob’ektlarning 
rivojlanishini 
boshqarish 
Vaziyatni 
boshqarishda 
kognitiv usullar
Vaziyatning 
rivojlanishini 
bashorat qilish 
uchun kognitiv 
modellar
Qarolarni qo‘llab 
qo‘vvatlash 
tizimlardaahborot 
va kognitiv 
texnologiyalar
Bilim olishning 
ekspert usullari 
Ijtimoiy-iqtisodiy 
vaziyatlarning 
rivojlanishini 
kognitiv 
modellashtirish 
Kognitiv 
texnologiya

---

43 
Moliyaviy 
xizmatlar 
sohasida tavakkalchiliklarni 
boshqa-
rish jarayonini optimallashtirish, investitsiyalar uchun shaxsiy tav-
siyalar va potentsial ob’ektlarni tayyorlash, fond birjasining mo-
liyaviy ma’lumotlari va mijozlar to‘g‘risidagi ma’lumotlar-
ni baholash maqsadida kognitiv tizimlardan foydalaniladi. 
Platformalarda va ularning kognitiv qobiliyatlar yordamida 
yaratilgan b
ashorat modellari
eng foydali va faol rivojlanayotgan 
biznes yo‘nalishlarini aniqlashda yordam beradi va mijozlar 
investitsiyalar daromadlarini oshirishisha xizmat qiladi. Bosh-
qa vazifalar qatoriga moliyaviy xavflarni modellashtirish va pul 
yuvish va shubhali operatsiyalarni aniqlash kiradi. 
Katta hajmdagi ma’lumotlarni qayta ishlash va shaxsga 
yo‘naltirilgan 
servis 
ahamiyatli 
bo‘lgan 
bank 
sektorida
, 
shuningdek, boshqa tarmoqlarda kognitiv tizimlar banklar va mi-
jozlar o‘rtasidagi munosabatlarni tubdan o‘zgartiradi. 
Mashinada o‘rganish 
va foydalanuvchi hatti-harakatlarini 
tahlil qilish ba’zi muhim qonuniyatlarni va tendensiyalarni aniq-
lashga, mijozlarning kutilayotgan hatti-harakatlarini oldindan 
aniqlashga, mijozlar uchun moslashtirilgan shahsiy takliflarni 
yaratishga va xizmat ko‘rsatish sifatini yaxshilashga imkon beradi.
Bundan tashqari, kognitiv tizimlar firibgarlikni aniqlash, 
tahlil qilish va tahdidlarni avtomatlashtirish, shuningdek, tavsiya-
larni ishlab chiqish uchun foydalaniladi . 
Boshqaruvning kognitiv
 
texnologiyalarining asosiy maqsadi - 
operatsion xarajatlarni kamaytirishga, daromadni oshirishga, 
raqobatbardoshlikni oshirishga, deyarli har qanday biznesning 
samaradorligini oshirishga yoki oddiygina so‘rov bo‘yicha masla-
hat olishga yordam beradigan qarorlarni qabul qilishni qo‘llab-
quvvatlashdir . 
Yaqin kelajakda kognitiv texnologiyalar rivojlanishi bilan, 
shaxsiy kompyuterlar hayotini o‘z vaqtida o‘zgartirganligi kabi
ma’lumot bilan ishlash tamoyillari ham o‘zgaradi. Tizim to‘g‘-
risida to‘plangan bilimlar asosida – yordamchilar aniq biznes-
masalani bajarish maqsadga muvofiqligi yuzasidan, uni bartaraf 
etish ketma-ketligi ishlab chiqish, amalga oshirilishini nazorat 

---

44 
qilish, ishlarni bajarishda ustuvorlarini aniqlash yuzasidan oqilona 
maslahat bera oladi.
Zamonaviy sharoitlarda biznes muvaffaqiyati axborot tex-
nologiyalarning apparat imkoniyatlari – infratuzilmalar va aloqa 
kanallar tezligi bilan bir qatorda bozorda eng qiziqarli va istiqbolli 
takliflarni ishlab chiqishda va ma’lumotlarni tahlil qilishda
ishlatiladigan kognitiv texlogiyalar ta’minlaydi. Zamonaviy biznes 
jarayonlari murakkablashishda davom etmoqda va kompaniyaning 
ishlash jarayonida muhim qarorlarni qabul qilish uchun vaqt o‘tib 
bormoqda. O‘z joylarini topishga muvaffaq bo‘lgan kompaniya-
lar asta-sekin kengayib bormoqda, ammo kengayish jarayon-
ida ularning aksariyati bugungi kunda duch keladigan ma’lumot-
lar miqdorini hal qilish uchun yakka shahs yoki guruh yetarli 
emasligini tushunishadi. 
Tahlil, sun’iy aql, bulutlar, korporativ harakatchanlik, blo-
kcheyn va boshqa so‘nggi texnologiyalar nafaqat yirik korpora-
tsiyalarga, balki kichik kompaniyalargaham ko‘mak ermoqda. 
Ushbu jarayonlar biznesni raqamlashtirishni belgilaydi. 
