O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 Elektron tijorat shakllarinig xususiyatlari 
Shakl
Xususiyatlari
Misol
Internet -
do‘kon
Internet-do‘konlar B2C bozoriga 
yo‘naltirilgan holda yaratiladi. Bu 
keng turdagi mahsulotlarni so-
tishni tashkil qilish uchun amalga 
oshiriladi 
Amazon.com 
Ozon.ru 
Onlayn xizmat
Onlayn do‘kondan asosiy farq – 
bu Internetda xizmatlar ko‘rsa-
tishdan iborat bo‘lgan faoli-
yat. Ushbu shakl B2C, B2B 
bozorlarida qo‘llaniladi. 
Yandex.Taxi 
Taksi OK 
Onlinetv.uz 
Kun.uz 
Elektron 
savdo tizimi
B2G bozor segmenti - biznes va 
davlatning o‘zaro munosabatiga 
qaratilgan 
E-savdo.uz 
Torg.uz 
Savdo 
maydonchalari
Bu mijozlar va buyurtmachilar 
uchun mahsulotlar, xizmatlar, 
ishlar kataloglarining mavjudlig-
ini anglatadi. B2B bozorlariga va 
qisman B2C-ga yo‘naltirilgan 
Supl.biz 
Vsem.uz 
 
2.5.2. Elektron tijorat tizimini tashkil qilish
Elektron tijorat tizimini tashkil etish to‘rt tashkiliy shaklida 
amalga oshirilishi mumkin: 

Mavjud biznesning kengayishi sifatida elektron tijorat tiz-
imini yaratish. 

Joriy internetni-manbani sotib olish uning funksiyalarini 
o‘zgartirish,. 

Elektron tijorat loyihasini amalga oshirish uchun mustaqil 
kompaniya tashkil etish. 

Biznes sheriklari va texnologiya kompaniyalari bilan 
qo‘shma loyiha. 

---

160 
2.5.2-jadval 
Elektron tijoratni tashkil etishni ko‘rinishlarini taqqoslash 
Tashkillashtirish
parametrlari
Foyda
Kamchiliklari
Mavjud kom-
paniyada yangi 
savdo kanali si-
fatida elektron 
tijorat tizimini 
yaratish 
Mavjud tizimlar bi-
lan maksimal darajada 
integratsiya qi-
lish. Tajribadan 
foydalanish 
O‘zgarishlarni 
boshqarishning mu-
rakkabligi. Tajriba 
yetarli 
emasligi. Yuqori 
texnik va tashkiliy 
xavflar 
Mutaxassislar ja-
moasi bilan mavjud 
Internet-manbalarni 
sotib olish 
Amaldagi savdo may-
donchasi. Tezkor 
ishga tushurilishi.
Vakolat 
Texnik resurslarni 
birlashtirishning 
murakkabligi 
Elektron tijorat 
resurslarini 
loyihalashtirish va 
rivojlantirish uchun 
mustaqil kompaniya 
tashkil etish 
Moslashuvchanlik. Ja-
moaning elektron ti-
jorat tizimiga 
yo‘naltirilganligi 
Marketing va logis-
tika jarayonlarini 
kompleks 
boshqarish muam-
mosi 
Hamkorlar bilan el-
ektron tijorat 
loyihasi 
Resurslar yetar-
ligi. Barcha ishtirok-
chilarning 
manfaatlarini 
birlashtirish. Yangi 
integratsiya samara-
lari 
Menejmentning 
yuqori darajasi talab 
qilinadi. Yuqori 
tashkiliy xavf 
Elektron tijorat tizimining amalga oshirish loyihalari turli xil 
maqsadlarga ega: sotuv hajmlarini qisqa muddatda oshirish va shu 
darajani saqlabqolish, ushbu yo‘nalishda strategik rivojlanish, 
mavjud resurslardan foydalanish va hokazolar. 
Qoida tariqasida, amalga oshirilayotgan tizimning xususiyati-
dan kelib chiqib, elektron tijorat tizimini joriy qilish, bir vaqtning 

---

161 
o‘zida kompaniya uchun tubdan farq qiladigan ustuvor 
yo‘nalishlarga ega bo‘lgan bir nechta maqsadlarga erishishga im-
kon beradi. Shu bilan birga, elektron tijorat tizimlarini joriy etish-
ning asosiy maqsadi mavjud savdo kanallariga keng qamrovli 
alternativ yaratish va savdo sohasida kontragentlar bilan iqtisodiy 
o‘zaro munosabatlarning biznes jarayonlarini optimallashtirish 
bo‘lishi mumkin. 
Shunga ko‘ra, elektron savdo tizimlarini joriy etish, uch aso-
siy oqibatlari bor (2.5.3-jadval): 
2.5.3-jadval