O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Bilish faoliyatida ratsionallik va irratsionallik dinamikasi 

---

Bilimning reallik bilan mutanosibligi. . Ratsionalizm va empirizmda bilishga 
munosabat. Ratsionallik, uning tiplari, uning ilmiy bilishda irratsionallik bilan 
mutanosibligi. Ilmiy ratsionallik haqidagi yangi tasavvurlar. Ilmiy bilishda 
ratsuionallik va irratsionallik. Bilish faoliyati strukturasi. Bilish nazariyasi tanqidi.
Bilishda subekt va obektning o‘zaro aloqasi. Bilish nazariyasining 
tarixiyligi. Bilishda subekt va obekt o‘zaro aloqasi. Subekt bilish faolligi manbai. 
Obekt bilish faoliyati qaratilgan hodisa. Bilish faoliyat turi sifatida. Bilish 
nazariyasi va kibernetika. Bilish taraqqiyoti modellarining mantiqiy tahlili. Bilish 
reallikning inikosi sifatida. Bilishdagi qarama-qarshiliklar. 
Ijtimoiy gumanitar bilish va bilim mutanosibligi 
Ijtimoy-gumanitar bilim muammo sifatida. Ananaviy gnoseologiyada tabiiy 
ilmiy bilimlarga munosabat. Ananaviy gnoseologiya abstraksiyalari. Falsafa bilim 
tipi 
sifatida. 
Qadriyatlarga 
asoslangan 
bilish 
faoliyatining 
afzalliklari. 
Tabiatshunoslik va jamiyatshunoslikning o‘xshash jihatlari va farqlari. 
Tabiatshunoslikda bilishning o‘ziga xos xususiyatlari.
Matning falsafiy - metodologik tahlili ijtimoiy bilim negizi. Matn - har 
qanday ijtimoiy fanning birlamchi borlig‘i. Ijtimoiy fanlarning kognitiv 
amaliyotdagi roli. Matnlarning yashirin mazmunini aniqlashning zarurligi. Falsafiy 
metodologiya va adabiyotshunoslik metodologiyasi. Ijtimoiy - gumanitar bilimda 
makon, vaqt va xronotop uyg‘unligi.
Gnoseologiyaning rivojlanish tarixi: Qadimgi dunyo va O‘rta asrlar 
Qadimgi dunyo va O‘rta asrda gnoseologik qarashlar tasnifi. Eng qadimgi 
tasavvurlar. O‘rta asr faylasuflari ijodida gnoseologiya muammolari. Markaziy 
Osiyo mutafakkirlari ijodida bilish masalalari. Markaziy Osiyo bilish 
nazariyasining xususiyatlari. Sufizm gnoseologiyasi. Sufizm bilish nazariyasida 
subekt va obekt masalasi. Sufizmda haqiqatni bilish muammosi. Sufiylar 
talimotida aql va tafakkur rolining cheklanganligi masalasi. Sufiylar talimotida 
hissiy va ratsional bilimlarning mutanosibligi.
Yangi davrda bilish masalalari. Yangi davrda falsafiy tafakkurning 
rivojlanishiga tasir ko‘rsatgan ijtimoiy-madaniy omillar. Marifatparvarlar ijodida 
gnoseologiya masalalari. Nemis klassik falsafasida gnoseologiya masalalari. Nemis 
klassik gnoseologiyasining ahamiyati. 
XX asr G‘arbiy Evropa falsafasida gnoseologiya. XX asrning gnoseologik 
muammolari. Pozitivizm soxta bilimni haqiqiy bilimdan farqlash haqida. 
Empiriokrititsizm pozitivizmning ikkinchi tarixiy shakli. Neopozitivizmda ilmiy 
bilish metodologiyasi. Postpozivitizm pozivitizmning to‘rtinchi shakli. 
Postpozivitizm tugallangan klassika. Strukturalizm va poststrukturalizm.